Opowieść prawie wigilijna

Gdy otworzyłam lodówkę, łypnął na mnie karp lśniącym, choć całkowicie martwym okiem. Część domowników ma awersję do wydłubywania karpich oczu, a część nie osiągnęła wysokości tej akurat półki. Reszta karpiego ciała była lśniąca i czysta, bez pasożytów, zranień, tatuaży i różnych takich wskazówek, które sugerują bujne życie towarzyskie na dnie stawu lub chociaż krwawe łowy. Nic z tych rzeczy. Dziś nawet karpie są jak zielone jabłuszka , jak cycki modelek z rozkładówki, jak zęby amerykańskich aktorów – gładkie i idealne, nierealne w swej doskonałości. Jakby były wyhodowane na styropianowych tackach i od chwili stworzenia przyobleczone w gładką folię chroniącą przed każdą przemykającą swobodnie molekułą. Nie mam zbyt wiele doświadczeń związanych z karpiami (oprócz tych związanych z hekatombą świąteczną). W przepaściach mojego dzieciństwa majaczy staw nieopodal domu dziadków. Staw dość rozległy, zarośnięty prawie w całości szuwarami i podrostkami olch. Dziurawa łódka służąca do transportu podbieraków (pozwalała na jedno okrążenie stawu, potem trzeba było wybierać wodę z dna) i spust z krzywych desek wskazywały, że ta przerośnięta kałuża służy do czegoś więcej niż tylko mycie krowom kolan. Bo i krowy przychodziły pić wodę, czasem ugrzęznąć w błocie. Główni mieszkańcy stawu, karpie zwykłe i kilka królewskich, pływały nieśpiesznie wykazując się sporą odpornością na nadmiar roślin i mułu. Ich czarne grzbiety tuż pod powierzchnią sugerowały ciężką prawie beztlenową atmosferę i ostrą konkurencję z różnymi przedstawicielami innych gatunków zwierząt i nie tylko. Jestem pewna, że gdyby nie coroczne odławianie ryb w celach świątecznych, kolejne pokolenia tych kręgowców musiałoby ewoluować w robale rodem ze Wstrząsów lub wypełzłyby z tego błotnego światka i zaczęły pędzić krowopodobny żywot na pobliskim pagórku. Czasem przychodził nam do głowy pomysł, by wykąpać się w stawie. Nie pytajcie, teraz w życiu bym nie weszła do takiego bajora. Grząskie dno jeszcze dało się ominąć, skacząc wprost do wody z krzywych konarów olch. Dotyk karpiego grzbietu na brzuchu... hm... chyba było w tym coś z wyzwania, i dla karpi, i dla nas, w każdym razie, na nasz widok (i wrzaski przy skakaniu z dętki zawieszonej na gałęzi) karpie szybko nauczyły się odpływać w najbardziej niegościnną odnogę stawu, pełną korzeni i jam (dziadek mówił mi, że bywają tam raki, ale tego nigdy nie odważyłam się tego sprawdzić). To musi być jakaś magia, to, że dzieciaki w czasie wakacji tak uparcie ciągną do byle kałuży. W naszej okolicy nie było jezior, rzeczka przepływająca obok była typowo górskim strumykiem – mizernym latem i burzliwym wiosną. Żadnych basenów. Wizyty w aquaparkach to pieśń odległej przyszłości. Więc mieliśmy staw. Dopóki nie przyszedł właściciel, wujek Józek i nie przegonił nas, żebyśmy „karpiów nie straszyli”. Albo, co było jeszcze bardziej przykre, nie oblazły nas pijawki. Bo pijawki też były w tym stawie, w płytkich, mocno zarośniętych trawą miejsca, które trzeba było omijać. Takie pijawy, że hej. Ich blade, półprzezroczyste ciałka czasem przylegały do łydki, zapewne liczyły na to, że te nowe zwierzęta również będzie można opijać z krwi. Już po powrocie do domu, gdy siedziałam z Kaśką na schodkach i jadłyśmy obiad ugotowany przez babcię (prażuchy ze skwarkami i kapusta gotowana do chwili zabicia ostatniej witaminy), z przejęciem oglądałyśmy sobie nogi, czy przypadkiem żadna z pijawek nie przetrwała przyczepiona do naszej skóry, liczyłyśmy zadrapania i opowiadałyśmy sobie historie o tym, że komuś pijawka wpełzła przez dziurkę w nosie i wyjadła mózg. Albo, że wpłynęła do cipki jakiejś kobiecie, która akurat przechodziła przez głęboką rzekę i ta kobieta później urodziła dziecko z głową pijawki. No, wiecie, takie rzeczy się zdarzają, mój kuzyn mówił, że jego wujek widział to dziecko – trzymają je w słoiku ze spirytusem*. Moja babcia opowiadała, że jak była mała, jeszcze przed wojną (tą pierwszą) w stawie pana (pana szlachcica, znaczy się, z Grzymiszewa) wyłowiono matkę karpi. Była tak wielka, że na wozie ją wieźli. Ale ta historia nie była tak ciekawa jak opowieści o pijawkach przyczepiających się do różnych części ciała. W połowie grudnia wujek Józek wraz z innymi wujkami spuszczali wodę ze stawu, a ciała wielkich karpi wywlekali z błota. Wielkie karpicha, niemrawe i oblepione pijawkami; nawet bez pijawek ważyły dobre trzy, cztery kilo każdy. Były dowodem na to, że dno mulistego stawu, tabuny pijawek, agresja ze strony krów i dzieciaków tylko potęguje moc życiową karpia (a przynajmniej jego przybieranie na wadze). Te karpie miały blizny, poszarpane ogony, pijawki wczepiały im się w skrzela, oczy, czasem właziły do gardła, ale to były karpie giganty. Rok po roku, gdy obserwowałam dorastanie, połów i śmierć tych ryb, utwierdzało się we mnie przekonanie, że właśnie taki karp, karp po przejściach, jest jedynym godnym reprezentantem swojego gatunku. Takiego zębacza ze Skyrima załatwiłyby jednym ruchem naznaczonej doświadczeniem płetwy. Nawet prehistorycznym piraniom dałyby radę (zwłaszcza na własnym, zamulonym terenie). Razem z bandą kotów i psów spędzałam długie godziny nad wielkimi kadziami pełnymi karpi przeznaczonych na sprzedaż. Mokra do pasa , ze zlodowaciałymi dłońmi plaskałam w ciemne, zakończone ostrą płetwą grzbiety ryb. Jednym uchem łowiłam dyskusje o pijawkach, o tym, że może należałoby je odławiać? Ale jak, przecież przelezą przez każde sitko. To może zwabić do jakiejś pułapki? I co takiego przyciągnęłoby pijawki? To może rzecz najprostsza, może jakiś proszek, trucizna na pijawki? Ale karpie też to zjedzą, kto je potem będzie chciał kupić? I jeść mięcho ryby nasączone taką trucizną? Może się wydawać, że dopiero teraz nadeszła moda na eko-marchewki z krzywymi korzeniami i niepryskane jabłuszka z robalami. Oj, już 30 lat temu moja babcia zbierała stonkę do słoika, zamiast pryskać preparatem stonkobójczym, i to wcale nie z oszczędności, tylko z obawy przed chemią. Chemia odpada, sieć odpada. Przez kilka dni wujek Józek pływał łódką po zamarzającym stawie ciągnąc na sznurku obdarte ze skóry i piór truchło kurczaka, no bo pijawka, wiadomo, lubi krew. Ale to było chyba za bardzo w stylu rekinim, żeby pijawki na to poszły. Aż pewnego razu okazało się, że żaden ze złowionych karpi nie miał na sobie ani jednej pijawki. Kilka osób, które przyjechały by zakupić ten towar pierwszej potrzeby świątecznej, obserwowało gładkie ciałka, oglądały skrzela i półgębkiem oskarżało wujka Józka o stosowanie amerykańskich trucizn pijawkobójczych. No bo kto to widział, takie karpie? Ale, jak się okazało, pijawki miały swoje powody, by opuścić bujne ciała żywicieli, można by powiedzieć, że znalazły cieplejszą krew, może bardziej smakowitą, a już na pewno taką, która nie mogła uciec przed pijawkami spragnionymi ciepła w pewną grudniową noc. Bo pewnej nocy jeden z kumpli od kieliszka wujka Józka, stary Lenin (nazywany tak z powodu brody, nic dwuznacznego) wpadł do stawu i się topił. A zanim całkowicie się utopił i zlodowaciał, nie mógł narzekać na brak towarzystwa. Pamiętacie może historię ze Smażonych zielonych pomidorów, o tym jak Kikutek z Peggy chcieli zrobić zdjęcie panu Pinto, którego ciało (usmażone wcześniej na krześle elektrycznym) spoczywało w drewnianej trumnie na peronie? Jak wpadł im aparat do środka i złamali mu nos? Albo jak chłopacy z opowiadania Kinga szli zobaczyć trupa? Niektóre rzeczy są tak naturalne i nie do powstrzymania, jak przeobrażenie kijanki w żabę. Zatem, gdy pewnego grudniowego dnia usłyszałam, że Lenin utopił się w naszym stawie, nie było siły, która by mnie powstrzymała przed zobaczeniem go. Rzecz jasna nie mogłam zobaczyć go sama (za bardzo się bałam) ani też poprosić o towarzystwo żadnego dorosłego (nikt by się nie zgodził). Sama w życiu bym nie poszła, tego typu wyprawy wymagają towarzystwa, nawet takiego, które będzie stało na straży i piszczało, że „ktoś idzie” i reagowało na groźby typu „nigdy się do ciebie nie odezwę, jeśli zostawisz mnie tu samą”. W gruncie rzeczy byłyśmy skazane na własne towarzystwo. Kasia mieszkała obok cmentarza, ja, jeszcze dalej – pod lasem. Ona mieszkała zbyt blisko wsi, żeby przyjąć niektóre rzeczy na „uwierz mi” ale na tyle blisko cmentarza, że, być może, rozumiała mnie lepiej niż inne dzieci. Poza tym, gdy masz kilka lat i niewielkie możliwości, jeśli chodzi o wybór towarzystwa, to bycie wybrednym jest opcją mało opłacalną. Więc poszłyśmy razem. W nocy spadł śnieg, w powietrzu niosły się pokrzykiwania naszych sąsiadów, którzy odkopywali drogę, żeby suka mogła przejechać (na karetkę było już za późno). Brnęłyśmy w śnieżnym puchu, padając raz po raz w śnieg, z naszych ust unosiły się kłębki pary. Byłyśmy zbyt zasapane, żeby o tym rozmawiać, ale każda z nas myślała o tym, co usłyszałyśmy poprzedniego wieczoru, gdy nasi ojcowie wrócili znad stawu. Wpadł do stawu po pijaku, mówili o Leninie, chyba chciał się wysikać, bo miał rozpięte spodnie i... tu głosy przycichły, ale zaczęły być takie... obleśnie ciekawe, jeśli można by było to jakoś określić. Jakby mówili o czymś, co jest tak okrutne, że aż ciekawe, ale w żadnym wypadku nie ciekawe w sposób, który mógłby się przydarzyć tobie! Czarne gałęzie olch łączyły błękit nieba i śnieżną biel pól, nie zwracałyśmy jednak ani trochę uwagi na okoliczności przyrody, wiedząc, ze mamy mało czasu, nim w okolice stawu przybędzie cała delegacja dorosłych. Na razie tylko wrony łypały nieprzychylnym okiem na dwie dziewczynki przedzierające się przez lśniący w promieniach grudniowego słońca śnieg. Ciało topielca, okryte burą plandeką leżało w tym samym miejscu, w którym zgodnie z szeptaną informacją powinno leżeć. Albo prawie, bo nogi w mokrych, sponiewieranych spodniach wystawały spod plandeki a pięty w brudnych skarpetach były zanurzone w na wpół zamarzniętym błocie. Nitki włóczki delikatnie połyskiwały wodą. Kaśka chwyciła mnie za rękaw żelaznym chwytem i wyszeptała, choć rzecz jasna nikt nie mógł nas usłyszeć, że UMRZE, jeśli ją tu zostawię, o czym rzecz jasna nie było mowy. Ja też gotowa byłam UMRZEĆ, z tym, że jednocześnie bardzo chciałam zobaczyć Lenina. Jestem pewna, że Kaśka też. Zwłaszcza, że gdy po pierwszej fali buńczucznej pewności siebie utknęłam, zapadając się po kostki w lodowate błoto na skraju stawu, to ona podeszła na tyle blisko, by dosięgnąć plandeki chwyciła jej rąbek i pociągnęła. - To Marzanna – ni to zawołała, ni zapytała Kasia. Z jej słów, jak lukier z ciepłego ciasta spływało napięcie. To była kukła. Z rodzaju tych, które robiliśmy w szkole, Marzanna ukręcona ze słomy i obleczona w brudne, stare spodnie i niebieską kurtkę. Jasna, mokra słoma wystawała z ubrania, na „słomiastej” twarzy zabrakło nawet pończochy z namalowanymi oczami i ustami. Ciekawa jestem, czy wujkowie chcą zrobić kawał milicjantom. Następną myśl, o tym, że babcia się wścieknie, i czy aby na pewno miejscowy komendant, który bywał w tych okolicach jedynie w poszukiwaniu nielegalnie pędzonego bimbru, po ciężkiej przeprawie przez zaspy będzie się śmiał z tego... To nie była słoma. Stałyśmy nad ciałem, znacznie większym, bo pokrytym warstwą drobnych, spragnionych ciałek. Półprzeźroczystych, o lekkim zabawieniu słomy, mokrych i lekko drgających, jakby poruszanych ostatnim skurczem pijawkowej ekstazy. Nie pomógł szalony pęd przez pole, ani mój wrzask, ani bliźniaczy, wibrujący krzyk Kaśki. Nawet gdy dobiegłyśmy do podwórka, piszcząc i zrzucając buty, nie mogłam pozbyć się tego widoku spod powiek. Może pijawki też mają swoje marzenia, ciepłe wyobrażenie obfitego pożywienia, nieruchomego jak karp, poddającego się delikatnym ząbkom, ale znacznie cieplejszego niż przysłowiowa zimna ryba. Wielkiego „stołu”, do którego można się przyssać a on nie ucieka, nie odrywa, nie wywleka na okrutny, suchy i obcy świat. Więc chyba wszystko jasne, dlaczego tak podejrzliwie patrzę na na gładkie ciała hipermarketowych karpi? Jakoś nie mogę pozbyć się wrażenia, że ich skóra ocalała, bo coś – lub ktoś inny - zaspokoił pragnienie pijawek. -----

• Ten spirytus wskazuje ta to, że historia jest niewiarygodna, kto by marnował spirytus na dziecko z głową pijawki? W czasach, gdy wódka była na kartki??