Hobbit, czyli tam…

Tak jak w Boże Narodzenie wierni chrześcijanie wybierają się do kościoła, tak prawdziwy fantasta miał moralny obowiązek wybrać się do kina i wyruszyć tam. Wyprawa z powrotem przewidziana jest za dwa lata.


Sporo wody upłynęło w Anduinie od czasu ostatniej wyprawy do Śródziemia. Przed wycieczką z Bilbem i krasnalami postanowiłem przypomnieć sobie książkowy oryginał. Niejasno pamiętałem, że były tam jakieś zombie i wątek miłosny. W końcu bez tego się w dziś kinie nie obejdzie, a przecież Jackson by się nie porwał na obraz bez szans na dotarcie do masowego widza. Tak oto dokonałem wstępnej dekonstrukcji pierwszych 174 stron.

Życzliwi kazali mi czytać w przekładzie Marii Skibniewskiej. I tak oto już w pierwszym zdaniu babol powtórzenia. Nieźle się zaczyna.

W pewnej norze ziemnej mieszkał sobie pewien hobbit.

Z czasem jednak dostrzegłem głębszy zamysł autora. Nie ulega wątpliwości, że zdanie to koresponduje z poniższym zdaniem:

W głębi podziemi nad czarną wodą mieszkał stary Gollum.

W pisarstwie "wczesnego" Tolkiena zachwyca poraża pomysłowość nazw własnych: Samotna Skała, Góra też Samotna, Wielki Goblin, Wódz Orłów, który został Królem Wszystkich Ptaków… Lepiej jest z żelastwem, które zasłużyło sobie na ambitniejsze imiona, na równi z elfami, krasnoludami i czarodziejami.

Ale czego się spodziewać po świecie, w którym krwiożercze trolle nazywają się William, Bert i Tom, a pająki…

Inne pająki przyjęły to śmiechem.

A skoro o Wodzu Orłów mowa, to przy jego okazji wychodzi mistrzowska wręcz umiejętność JRRT w budowaniu napięcia. Gdzie ostrzeżenia o spoilerach pytam!?

Wódz Orłów został Królem Wszystkich Ptaków… Bilbo już nigdy w życiu nie miał ich ujrzeć, chyba wysoko na niebie i z daleka podczas bitwy Pięciu Armii. Ponieważ jednak będzie to opisane pod koniec naszej historii, wolę na razie nic więcej o tym nie mówić.

Powyższy cytat wskazuje też na problemy ze zdecydowaniem autora. To widział czy nie widział? Skoro woli nie mówić, to czemu mówi? Konsekwencja, autorze, srsly.

W kontekście powyższego poniższy cytat pozostawię bez komentarza.

Wreszcie na chybił trafił wybrał kierunek (…) na szczęście (…) zgadł mniej więcej trafnie, jak się z dalszego ciągu przekonacie.

Znalazłem też cytat, który mógł szczególnie zaboleć Petera Jacksona sprzed pierwszej ekranizacji, gdy jeszcze był w klubie 100+.

To nie żarty po kilku tygodniach postu dźwigać takiego grubasa…

Bardzo to niemiłe, niepoprawne politycznie i w ogóle nie na czasie, gdy Ameryka walczy z plagą otyłości. Ciekawe, czy w drugiej części Bombur doczeka się takiej chwili szczerości ze strony swoich towarzyszy.

Poważne obawy budzi też profil psychologiczny głównego bohatera. Obawiam się protestów Animalsów i WWF.

Gdy Bilbo był mały, nieraz zabawiał się ciskaniem kamieni, tak że króliki, wiewiórki, a nawet ptaki uciekały mu błyskawicznie z drogi, gdy zauważyły, że się schyla (…)

W innym miejscu poczciwy Tolkien wykazuje się swoim chómanizmem.

Światło jaśniało trochę na lewo od ścieżki, a gdy wreszcie dotarli do miejsca, skąd widać je było w linii prostej…

Chociaż, być może w świecie fantasy światło może nie docierać po linii prostej, dopóki nie dojdzie się do odpowiedniego miejsca.

Podsumowując, zombie – o ile nie liczyć starego Golluma – nie uświadczyłem. Z seksem wątkiem miłosnym było już lepiej (czyli dobrze pamiętałem przynajmniej to). Co prawda wszędzie sami mężczyźni (wliczając krasnoludy), ale – w odróżnieniu od Władcy – powieść jest zdecydowanie heteronormatywna (czyli można mówić o późniejszej ewolucji JRRT). Czego dowodzą następujące cytaty.

Znów w tej chwili wspomniał wygodny fotel przy kominku, w ulubionym pokoju własnej norki, i śpiew imbryka. Ale nieraz miał to jeszcze z żalem wspominać.

Bilbo wiedział, że tam, daleko, daleko na zachodzie, gdzie wszystko wydawało się błękitne i przymglone, leży jego (…) norka.

Bilbo chętnie by tam został na zawsze – nawet gdyby mógł w cudowny sposób i bez trudu wrócić do swojej norki.

Ostatni cytat wskazuje co prawda na skłonność Bilba do zdrady, ale zasadniczo można mu to wybaczyć. I wszystko jasne.

Tak uzbrojony poszedłem do kina, by sprawdzić, czy Jackson znów wyczuł, jak dziś należy odświeżyć klasyczną opowieść. Na tyle, na ile można dziś robić film bez zombie i paranormal romance’u – wyczuł.

Efekty:

• Z bajki dla dzieci pozostawiono kilka scen, których nie dało się wyjąć (trolle, wielki gobas), ale najważniejsza jest dawka humoru, który czyni historię znacznie luźniejszą, chwilami wręcz kreskówkową.
• Dzieje się tak pomimo faktu, że poprawiono motywację krasnali z prymitywnej "questowej" (złoto!) na wzniosłą (E.T. wants home!).
• Dał radę zrobić to, czego Tolkien z chronologicznych powodów w stanie zrobić nie był – osadzić Hobbita w kontekście Władcy. Trzeba się było przy tym posiłkować innymi opowieściami, ale na tym polega ekranizowanie, a nie odtwarzanie.
• To lepienie różnych historii sprawia, że w jednym filmie mamy i tripowego Radagasta, i zapowiedź mrocznego Czarnoksiężnika. Ten rozstrzał trzeba przyjąć z całym bogactwem inwentarza, choć – w zestawieniu z Władcą – ze spójnością jest słabiej.
• Uniknął nadmiaru nawiązań do Władcy, choć oryginał Tolkiena tego nie ułatwia – fabuły Drużyny i Podróży są niemalże identyczne! Na szczęście obecna ilość "mrugnieć" do widza jest akceptowalna.
• Znów dobrał idealnie aktorów. Szczególnie Freeman jako młody Bilbo dodaje fabule lekkości. Zwłaszcza, jeśli pamięta się o jego rolach Watsona czy w Love Actually.
  

Po filmie mam podobne uczucie jak po Mrocznym widmie (pomijając gniotowość tego filmu). Jackson musiał walczyć z własną legendą. W odróżnieniu od Lucasa nie poległ, ale wygrać nie był w stanie. Filmowy Hobbit powinien był powstać przed Władcą (nie byłoby wtedy chociażby problemu z koniecznością "odmładzania" wyglądu aktorów, co widać szczególnie po Holmie i Woodzie). Byłoby wówczas widać, jak zmienia się ten świat i jak wzrasta powaga zagrożenia i wyzwania. Oczywiście, wiadomo, że taka kolejność nie miała marketingowego sensu. I teraz trzeba niestety brać na to poprawkę, by nie oczekiwać niemożliwego.

Bo, jak w polterowej recenzji napisała Basia, powrót do Śródziemia jest bezcenny.

Wszystkie cytaty za Hobbit, czyli tam i z powrotem, JRR Tolkien, tłum. M. Skibniewska, wyd. Iskry, Wawa 2012