Sekretna księga Dantego

Schyłek średniowiecza to niespokojne czasy. We włoskich małych państewkach trwa nieustanna walka o władzę i wpływy. Zamieszany w politykę florencki poeta, Dante Alighieri, doświadczył lat wygnania właśnie ze względu na własne zaangażowanie. Po jego śmierci nie ustają jednak spekulacje na temat tego, czym była ona spowodowana. Kiedy okazuje się, że dzieło życia poety, Komedia jeszcze bez przymiotnika, pozostało niepełne, znajdują się ludzie, którzy wierzą w istnienie zakończenia. A także w to, że ów nieznany fragment jest czymś bardziej istotnym niż tylko kilkudziesięcioma wierszami dużego poematu.

Głównych bohaterów jest dwóch i to niewątpliwa zaleta, bo dzięki temu książka jest zwyczajnie ciekawsza. Jeden z nich, medyk Giovanni, staje się podejrzliwy wobec oficjalnej wersji śmierci autora Boskiej komedii. Nie wierzy w to, że poeta rozstał się z tym światem zapadłszy wcześniej na malarię, zwaną wówczas gorączką bagienną. Postanawia odkryć prawdę. Jego podejrzenia zrodziły się ze świadomości, iż Dante Alighieri już za życia był wielokrotnie szykanowany przez włoskich możnowładców. Brak ostatnich kilkudziesięciu wersów wielkiego dzieła również stanowi zagadkę. Wszak pierwsze dwie części poematu zawierały ściśle określone liczby pieśni i wersów. Dlaczego zatem Raj jest niepełny?

Przez większą część książki w poszukiwaniach towarzyszy mu Bernard. Rycerz, były templariusz, świadek upadku Akki, ostatniej twierdzy krzyżowców. Wierzy, że poemat Dantego może stanowić klucz do odkrycia tajemnicy miejsca przechowywania Arki Przymierza. Były mnich-rycerz uważa poetę za kogoś w rodzaju tajnego wielkiego mistrza zakonu, wówczas już rozbitego. Sądzi, że zaginione wersy są w rzeczywistości zaszyfrowaną wiadomością. Jego poszukiwania sprawią, że w końcu trafi na klucz pozwalający odczytać przesłanie. Czy jednak naprawdę chodziło o starożytny artefakt?

Dwóch bohaterów, dwie zagadki, a wszystko to dzieje się w ciekawych czasach historycznego przełomu epok. Autor postanowił stworzyć skomplikowaną historię i nadać jej odpowiedni nastrój, co z reguły nie jest łatwe. Zazwyczaj spotykamy się z dwoma głównymi nurtami tego rodzaju literatury. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z powieścią historyczną, która jest po prostu nudna, będąc przeładowaną faktografią i licznymi dygresjami, mającymi potwierdzić erudycję autora. W drugim przypadku dostajemy do rąk utwór z gatunku płaszcza i szpady, gdzie realia historyczne są jedynie zarysowane, a sama akcja pozostaje sensacją i przygodą. Sekretna księga Dantego wpisuje się raczej w te nieliczne realizacje, które łączą w sobie najlepsze cechy obu wspomnianych typów powieści. Nie jest arcydziełem, to prawda, ale i tak wybija się jakością spośród sobie podobnych.

Francesco Fioretti to profesor literatury, specjalista od twórczości Dantego. Dzięki temu książka nie tylko dobrze oddaje ówczesne czasy w warstwie świata przedstawionego na swych kartach, ale ów tytułowy sekret jest prawdziwym popisem erudycji autora. W przeciwieństwie do znanych z innych realizacji gatunku rzeźb, obrazów czy krótkich wierszowanych łamigłówek, ukrywających zazwyczaj wskazówki dotyczące miejsca przechowywania jakiegoś przedmiotu, dostajemy rozpisaną na kilkadziesiąt stron historię łamania kodu. Skomplikowane operacje są jednocześnie klarownie objaśnianie w toku narracji, rezultat zatem należy do największych zalet powieści. Liczne nawiązania do ówczesnych teorii matematycznych, astronomicznych i teologicznych jedynie przydają całości większej siły oddziaływania i wpływają na przyjemność płynącą z lektury.

Mocną stroną książki jest też język. Autor odszedł od kreowania nastroju epoki poprzez zastosowanie archaizacji, w zamian jednak zastosował inny chwyt, z niewątpliwą korzyścią dla czytelników. Już po kilkunastu stronach można bowiem bez trudu zauważyć, że składnia pochodzi jednak z łaciny. Nieśpieszny tok narracji czy używanie pewnych sformułowań nie pozostawiają żadnych wątpliwości. Celowy zabieg pisarza sprawia, że książka ani nie męczy przesadnością stylistyczną, ani też nie jest zupełnie obojętna czytelnikowi. Całość po prostu przekonuje, tworząc realistyczny obraz schyłku średniowiecza. Owszem, przyzwyczajenie do podobnego sposobu pisania zajmuje dobre kilkadziesiąt stron, wysiłek ten jednak jest warty podjęcia. Pod koniec książki naprawdę nie sposób oderwać się od jej czaru.

Mam także wrażenie, że książka jest też – podobnie jak i Boska komedia – krytycznym komentarzem do współczesnej nam rzeczywistości. Rozmowy o religii, jakie prowadzi Giovanni z mnichami i księżmi, są w pewnym stopniu odbiciem tego, czym żyje kościół katolicki od dobrych paru lat, wciąż stojąc na rozdrożu szlaków mających określić jego tożsamość. Jeszcze bardziej uderzające są dialogi z bankierem, tutaj będącym jednym z czarnych charakterów. Dyskusje o bankowości, lichwie, niepodzielnej władzy pieniądza i ogarniającym ówczesną Europę kryzysie gospodarczym zdają się być oskarżeniem naszych czasów. Bardzo mocnym oskarżeniem, dodajmy.

Sekretna księga Dantego pozostaje zatem książką naprawdę dającą to, co zapowiada na okładce. Tajemnica, przygoda i oddanie średniowiecznego ducha. To naprawdę wiele, dlatego warto poświęcić swój czas na poznanie sekretów dawnego mistrza poezji.