Próg nieśmiertelności

Wdowa po pisarzu, Josem Bradze, znalazła się w wyjątkowo nieprzyjemnej sytuacji. Okazało się, że mąż, długoletni alkoholik, którego życie zakończył nowotwór złośliwy, nie zostawił ani jej, ani ich synowi niemal nic. Tymczasem jego dzieła robią prawdziwą furorę: kolejne książki sprzedają się w tysiącach egzemplarzy. Pani de Lima postanawia udać się do adwokata i zawalczyć o swoje pieniądze.

Próg nieśmiertelności jest świadectwem tego, jak dobrze łączyć można tematy przynależące do literatury obyczajowej z motywami typowymi dla science fiction. Boruń zawiązuje akcję tak, jakby chciał odtworzyć konkretny obraz społeczny: samotna matka spotyka się z adwokatem w celu walki o lepszą przyszłość dla jej syna. Takie otwarcie pozwala pisarzowi na dzielenie się z czytelnikami mnóstwem spostrzeżeń i refleksji, dotyczących relacji między dzieckiem i rodzicem, trudnego losu chłopca nagle pozbawionego najważniejszego dla niego mężczyzny, a nawet konfliktów pojawiających się, gdy życie zawodowe miesza się z prywatnym. A to wszystko zaledwie początek! Później Boruń wprowadza na scenę dwie postaci, które pozwalają mu jeszcze rozszerzyć zakres przedstawianych obserwacji: filolożkę i księdza. Ta pierwsza sprawia, że w Progu nieśmiertelności pojawiają się myśli związane ze sztuką jako taką i interesującym procesem dojrzewania literackiego talentu; ten drugi wprowadza do powieści kilka kwestii filozoficznych i teologicznych, szczególnie motywy dualizmu ciała i duszy oraz eschatologii chrześcijańskiej. Mało? W takim razie dodam, że pisarz w usta jednego z bohaterów wkłada miażdżącą krytykę artystów, którzy cierpią – i piją – za miliony. Książka naszpikowana jest fragmentami zachęcającymi do zastanowienia. To jej olbrzymia zaleta.

W drugiej części powieści Boruń bardzo płynnie przechodzi do tematów od lat poruszanych przez twórców fantastyki naukowej. Podstawą Progu nieśmiertelności jest pytanie: czy człowiek jest czymś więcej niż wyjątkowo skomplikowanym automatem? I choć motyw duszy w maszynie przedstawiony jest bez większych fajerwerków, to warto zwrócić uwagę na różnorodność opisywanych przez autora perspektyw. Jak na odtworzoną, zdigitalizowaną osobę będą patrzeć jej bliscy? Co powie Kościół? Jak zareaguje opinia publiczna? I w końcu to, co mnie w książce urzekło: jak taki człowiek będzie traktował sam siebie? Czy pogodzi się z fundamentalną zmianą? Boruń szuka odpowiedzi na każde z tych pytań, a Próg nieśmiertelności można odczytać jako dziennik podróży przez krainę refleksji.

Jeśli wziąć pod uwagę rozmiar książki (która zapewnia godzinę do dwóch lektury) oraz liczbę poruszonych w niej tematów, można obawiać się, że jest to fabularyzowany esej, w którym wywód zdecydowanie bierze górę nad opowieścią. Na szczęście nie pokrywa się to z rzeczywistością – Próg nieśmiertelności to nie tylko zabawa dla intelektu; to także wielki dramat rozgrywający się pomiędzy głównymi bohaterami. Boruń doskonale radzi sobie z budowaniem napięcia i z wielką wprawą wyciąga z rękawa kolejne asy. Należy zauważyć, że powieść jest bardzo szczegółowo przemyślana: kolejne postaci pojawiają się na scenie dokładnie wtedy, gdy pojawia się potrzeba świeżego powiewu, a zwroty akcji rzeczywiście zaskakują. Trudno wyobrazić sobie, że w tak krótkim tekście można zmieścić jakiekolwiek wątki poboczne, lecz autorowi udało się wpleść w niego mały fragment o najnowszej powieści Bragi. I wiecie co? Zarys jej fabuły jest zdecydowanie ciekawszy niż pomysły większości współczesnych pisarzy.

Próg nieśmiertelności to drugi po Toccacie dowód, że klasyczna fantastyka broni się nawet wtedy, gdy jej scenografia budzi co najwyżej sentymentalny uśmiech. Jeżeli stęskniliście się za tym gatunkiem, to powieść Krzysztofa Borunia będzie doskonałym wyborem.