Polaroidy z zagłady

Polaroidy z zagłady to historia Teresy Szulc, która do niedawna była bliską wieku emerytalnego wuefistką, a dziś jest jedną z ostatnich (może nawet ostatnią) z żywych i świadomych istot ludzkich w mieście S. Protagonistka ma jeden cel: przetrwać. Przemyślenia zawarte w zapiskach pokazują jednak, że jej głównym przeciwnikiem jest... ona sama. Zdobycie wody, pożywienia czy też zapewnienie sobie ciepła to bardzo poważne wyzwania, lecz znacznie większych problemów nastręcza podupadające morale oraz starzejące się ciało.

Najsilniejszą stroną debiutanckiej powieści Pawła Palińskiego jest styl. Pierwszoosobowe zapiski Teresy Szulc charakteryzują się krótkimi zdaniami, celnym doborem przymiotników oraz niemal namacalnym zwątpieniem i goryczą. Pomimo tego zaskakująco łatwo można identyfikować się z bohaterką ze względu na jej zwyczajność. Dziennik dawnej wuefistki kreśli obraz osoby walczącej nie tylko o samo przeżycie, ale i o wiarę w nie. Rozmaite wewnętrzne dialogi stanowią ciekawą odpowiedź na samotność. W Polaroidach z zagłady na drugi plan schodzą ważne w podobnych powieściach technikalia – uwagę przykuwa raczej walka wewnętrzna.

Dzięki wiarygodnej protagonistce siły nabiera wizja zezwierzęcenia oraz degeneracji jednostki. Przeważnie w podobnych powieściach ciekawie jest móc obserwować rozmaite sztuczki survivalowe, lecz tu uwagę przykuwają głównie te, które dają wyraz prymitywizacji związanej z walką o przetrwanie. Brud i smród ciała stają się formą maskowania zapachu, nie są już powodem do wstydu; oddawanie kału natomiast służy jako metoda oznaczania dróg ucieczki z domu. Głód nie ma ambicji. Ciekawym odejściem od schematu jest także fakt, iż bohaterka niezbyt tęskni za światem sprzed zagłady. Teresa Szulc już wtedy była osobą rozgoryczoną, nie umiejącą odnaleźć swojego miejsca w społeczeństwie. Jej przemyśleniom oraz wspomnieniom związanym z własnym życiem oraz kondycją całej ludzkości jeszcze przed zagładą bardzo daleko do tęsknoty. Epidemia, która wyniszczyła ludzkość, jest nawet rozpatrywana w kategoriach ekstrapolacji współczesnej znieczulicy, ewolucji bierności człowieczej.

Największą wadą Polaroidów z zagłady jest wolne tempo. Czytelnicy, których nie poruszy styl autora ani też kondycja mentalna bohaterki, mogą wręcz odczuć nudę. Brak tu w zasadzie okresów bezczynności, ale każdemu działaniu towarzyszy solidna dawka przemyśleń i komentarzy ze strony protagonistki. W dodatku w trakcie lektury towarzyszy nam poczucie bezcelowości -–niby priorytetem Teresy jest przeżycie, i właśnie o nie toczy ona walkę, ale brak tu czegoś, co napędzałoby fabułę. W pewnym momencie pojawia się taki katalizator i powieść nabiera tempa, lecz wątek ten ma z kolei mało satysfakcjonujące zamknięcie.

Powieściowy debiut Pawła Palińskiego wypada dobrze. Polaroidy z Zagłady nie staną się może wyznacznikiem jakości w swoim gatunku, ale nie ma się też czego wstydzić. Język utworu wiarygodnie i dobitnie oddaje wewnętrzne boje oraz upodlenie Teresy Szulc. Braki fabularne mogą zniechęcić część czytelników, lecz i tak jest to lektura, po którą warto sięgnąć.