Paragraf 5

Ember Miller wraz ze swoją matką, Lori, żyją z dnia na dzień: młodsza uczy się, więc nie zarabia, starsza jest bezrobotna. Korzystają z opieki społecznej, która zapewnia im pożywne posiłki. Taką egzystencję wybrała Lori – marzy tylko o wolności, nie chce oddawać nawet godziny wolnego czasu, który poświęca na lekturę wywrotowych książek, lekceważy wszelkie zarządzenia i nakazy. Przez lata udaje się jej unikać poważniejszych problemów, ale któregoś dnia do drzwi jej domu pukają przedstawiciele władzy. Nadszedł czas zapłaty.

Na Paragraf 5 składają się dwie warstwy: wątek romantyczny, którego bohaterami są Ember i Chase, oraz motyw społecznej dystopii. Oba są dramatycznie słabe.

Główne problemy pierwszego mogłyby stanowić litanię zarzutów wobec całego gatunku młodzieżowego romansu. Przede wszystkim jest banalny: poczynając od konstrukcji obojga bohaterów, poprzez przewidywalność ich zerwań i powrotów, aż do przerażająco miałkich opisów, które sprowadzają skomplikowane ludzkie emocje albo do cukierkowego zauroczenia, albo szczeniackiego obrażania się na cały świat. Ale jak można oczekiwać od Kristen Simmons, że poradzi sobie ze stworzeniem pełnokrwistej, wzruszającej (bo taka w zamierzeniu ma być) relacji, skoro musi walczyć z oporem nudnych i schematycznych postaci? Ember to dziewczyna, która rzuca wyzwanie całemu światu, aby móc pozostać ze swoim mężczyzną (ziew). Mężczyzną odważnym i doświadczonym, mrocznym, ale czułym, złamanym, ale śmiertelnie zakochanym, niebezpiecznym, ale wrażliwym (ziew). Sytuacji wcale nie poprawia to, że autorka jak ognia unika fizycznego kontaktu pomiędzy bohaterami: kochają się mimo przeciwności losu, wędrują razem przez pół Stanów i przez cały ten czas parę razy łapią się za ręce. Cóż, pisarka chyba bała się zakwalifikowania powieści do wyższej kategorii wiekowej…

Druga warstwa jest właściwie strzępem dystopii. Simmons rzuca czytelnikowi same ochłapy: po państwie krążą jednostki Straży Obyczajowej, których zadaniem jest sprawdzanie, czy tytułowe paragrafy są przestrzegane oraz egzekwowanie kar za ich łamanie. Później pojawia się jeszcze opis restrykcyjnego obozu dla dziewcząt odebranych rodzicom, a gdzieś w tle wspomina się o przemocy, zarówno fizycznej, jak i psychicznej, która używana jest, aby przygotować żołnierzy SO do służby. I tyle. W Paragrafie 5 nie pojawia się najmniejsza nawet, najbardziej nieśmiała próba zbadania mechanizmów opresyjnego państwa (brzmi to może górnolotnie, ale przecież między innymi po to mamy fantastykę socjologiczną!). Simmons co jakiś czas przypomina odbiorcy o zagadkowej wojnie, w wyniku której władzę przejęli tyrani, ale ani o samym konflikcie, ani o obecnych włodarzach nie pisze nic. Ta część powieści to wydmuszka: z Chase'a zgodnie z kanonami gatunku trzeba było zrobić potwora (jest funkcjonariuszem SO), a współczesne Stany najprawdopodobniej wydały się Simmons zbyt sielankowe, aby podróżująca przez nie samotnie dwójka nastolatków mogła mieć poważne problemy, więc autorka musiała coś zrobić. A że za modyfikujący rzeczywistość filtr posłużyła fantastyka socjologiczna? Cóż, to najwyraźniej ma minimalne znaczenie.

Jedyną dobrą rzeczą, jaką można powiedzieć o Paragrafie 5 jest to, że powieść została poprawnie napisana (z wyjątkiem scen dotyczących relacji między dwójką protagonistów). Czyta się ją szybko, a gdyby zapomnieć o całej powodzi banału, można by śledzić całkiem dynamiczną fabułę. Pytanie tylko: po co? To zła, nieudana książka, której lektura jest zwyczajną stratą czasu.