Ostre cięcia

Joe Abercrombie to pisarz, którego twórczość cenię przede wszystkim za spójność i dbałość o szczegóły: na początku przygody z Pierwszym Prawem może się wydawać, że cykl wyróżnia się na tle konkurencji jedynie za sprawą szczególnej brutalności przedstawionych zdarzeń (choć to sprawa względna – miłośnicy Akt Caine'a niekoniecznie muszą się z tą tezą zgodzić) oraz totalnego zaprzeczenia założeniom powracającej karmy. Wystarczy jednak lektura otwierającego sagę Ostrza, aby przekonać się, iż autor ma bardzo wiele do zaoferowania jako świetnie wyszkolony pisarski rzemieślnik. Jego bohaterowie zaskakują na każdym kroku i właściwie nie sposób wyrobić sobie zdania na ich temat przed poznaniem całej opowieści, wiele scen na długo zapada w pamięci, a przaśne poczucie humoru czyni mroczną lekturę nieco lżejszą. Po przeczytaniu Ostrych cięć dochodzi się jednak do wniosku nieco innego – owszem, Abercrombie to twórca bardzo sprawny, ale jako powieściopisarz; jego opowiadaniom sporo brakuje do ideału.

Podstawowym problemem zebranych w tomie tekstów jest przyjęte przez autora założenie, iż czytelnik od początku będzie nimi zainteresowany. W przeważającej części są to utwory banalnie proste, niektóre stanowią wręcz zbiór scenek z życia doskonale znanych odbiorcy bohaterów. Fabuły są wręcz szczątkowe, o czym najlepiej świadczy otwierający książkę Piękny drań. Abercrombie przenosi czytelnika do obozu wojskowego, gdzie błyszczy niejaki pułkownik Glokta, pokazuje kilka scen demonstrujących jego nadnaturalne zdolności szermiercze, w zakończeniu wspomina o ataku Gurkhulczyków. I tutaj zaczynają się problemy: ci, którzy wiedzą, czym ów atak się zakończył i jaki miał wpływ na późniejsze losy niegdysiejszego mistrza miecza, wcale tego tekstu nie potrzebują, bo Abercrombie w Pierwszym Prawie wielokrotnie podkreślał kontrast między Gloktą sprzed i po okaleczenia; natomiast ci, którzy po Ostre cięcia sięgają bez tej wiedzy, mogą być co najwyżej rozczarowani – po prostu nie będą wiedzieli, dlaczego akurat ta scena miałaby być ważna dla losów całej opowieści. W trakcie lektury zbioru często odnosiłem wrażenie, że opowiadania można by rozbić i spróbować upchnąć w jednej z głównych części cyklu, bo jako samodzielne utwory nie sprawdzają się najlepiej.

Zarzutu tego nie można rozciągać na cały tom, bo zdarzają się w nim teksty solidne. Jednym z nich, bardzo podobnym pod względem konwencji do Pięknego drania, jest zamykający książkę Stworzyłem potwora. W opowiadaniu o Logenie Abercrombiemu udało się doskonale oddać ducha tego niezwykłego bohatera – nawet jeśli czytelnik wcześniej nie znał Krwawej Dziewiątki, to po lekturze z pewnością będzie wiedział, że bezlitosny wojownik potrafi mocno zaskoczyć.

Pozytywnie wyróżniają się także dwa opowiadania, które można by uznać za zabawę konwencją: Wolność oraz Czasy są ciężkie dla wszystkich. W pierwszym autor zmusza czytelnika do zastanowienia się nad tym, jak wiele zależy od narratora i jego nastawienia do przedstawianych wydarzeń – choć opowiadanie nie dotyczy szczególnie ważnego epizodu z historii Pierwszego Prawa, to doskonale ilustruje relatywizm, którym bardzo często charakteryzują się bohaterowie Abercrombiego. Drugi natomiast to bodaj najlepszy z kilku tekstów poświęconych Shev. Jego największą zaletą jest dynamika, którą pisarz uzyskuje poprzez ciągłe zmiany perspektywy, z jakiej pokazane są kolejne zdarzenia. W obu przypadkach autor zaskakuje pomysłem, dzięki czemu są one zdecydowanie ciekawsze niż pozostała część Ostrych cięć.

Zbiór opowiadań ze świata Pierwszego Prawa okazał się dla mnie rozczarowujący. Liczyłem na to, że Joe Abercrombie zdecyduje się pokazać czytelnikom jak najwięcej kluczowych dla późniejszej trylogii wydarzeń historycznych, tymczasem on skupił się na pojedynczych scenach, które mogą okazać się interesujące tylko dla zadeklarowanych fanów cyklu spragnionych kontaktu z ukochanymi bohaterami.