Louis Riel

Kreśląc ten komiks jego autor, Chester Brown, oddał hołd bohaterowi walk pomiędzy kanadyjskimi Metysami a rządem centralnym. Opowieść o życiu Louisa Riela jest także próbą odtworzenia wydarzeń sprzed blisko 150 lat, które przeszły do historii jako Rebelia na Rzeką Czerwoną oraz Rebelia Północno-Zachodnia. W obu zrywach lokalnej ludności Riel uczestniczył jako przywódca buntowników, będąc ich reprezentantem wobec strony rządowej, a zarazem pełniąc funkcję obrońcy praw Metysów.

Fabuła, biorąc pod uwagę fakt, iż czytelnicy mają do czynienia z relacją dotyczącą wydarzeń historycznych, nie jest zaskakująca, zwłaszcza jeśli przed lekturą komiksu chociażby powierzchownie zapoznamy się z historią Kanady. Dlatego też elementarne pytanie, które może paść, dotyczy przede wszystkim sensu czytania omawianego komiksu. Czy nie łatwiej jest pójść na skróty i zajrzeć na przykład na strony popularnej encyklopedii internetowej? Zwłaszcza, że po pobieżnym przekartkowaniu samego komiksu czarno-białe ilustracje mogą nas odstręczyć od dalszego zapoznania się z dziełem Browna. Otóż nie! Louis Riel wart jest poświęconego mu czasu.

Opowiedziana historia to nie tylko linearne przedstawienie wydarzeń, wyznaczone przez datę początkową, czyli rok 1869, a kończące się śmiercią głównego bohatera na szafocie w roku 1885. Brown przygotował się bardzo solennie do napisania biografii Riela, czego wyrazem jest zamieszczona w komiksie bibliografia oraz obszerne przypisy. Merytoryczna wiedza Browna pozwoliła mu spojrzeć na temat z kilku perspektyw, zapewniając jednocześnie czytelnikom szeroki kontekst, dzięki czemu spojrzenie na historię wydaje się być kompletne.

Podejście Browna do tematu to olbrzymi atut komiksu, ze względu na nadanie jego bohaterom głębi. Tutaj czarne lub białe są tylko ilustracje, lecz nie postacie. Riel to nie jest jednoznacznie dobry bohater, lecz osoba dręczona wątpliwościami, nader często cierpiąca na paraliż decyzyjny, a wraz z postępem wydarzeń coraz bardziej przejawiająca poczucie mesjanistycznej misji, utrudniającej mu racjonalne podejmowanie decyzji. Podobnie nakreślono sylwetki pozostałych bohaterów, chociażby premiera rządu Kanady - Johna MacDonalda - na pierwszy rzut oka pozbawionego skrupułów polityka, a z drugiej strony jednak zręcznego gracza, kierującego się swoimi racjami. Tak naprawdę jednopłaszczyznowych postaci jest ledwie kilka, a z nich zdecydowanie wyróżnia się John Schulz - zagorzały zwolennik władz kanadyjskich i zadeklarowany anglofil.

Przez całą książkę przewija się także motyw gorzkiej, uniwersalnej i ponadczasowej alegorii w formie oskarżenia rzuconego pod adresem polityków i polityki jako takiej. Wszystko jest relatywne, możliwe do kupienia, w tym także poparcie pośród obywateli, a korupcja jest niemalże naturalnym narzędziem sprawowania władzy. I mimo iż nie ma tym niczego odkrywczego, to jednak tak bezpośrednie postawienie sprawy nie może pozostać bez smutnej refleksji. Wszak od omawianych wydarzeń minął ponad wiek, ale w tej materii absolutnie nic się nie zmieniło.

Wymowę opowiadanej historii wzmacnia także warstwa graficzna. Z początku nie wygląda ona zachęcająco. Ilustracje są niewielkie, czarno-białe, często nakreślone na dość wysokim poziomie ogólności. Ciekawy zabieg zastosowano w stosunku do głównych uczestników wydarzeń, mających istotny wpływ na ukształtowanie się historii o Louisie Rielu. Autor portretuje ich specyficznie, można zaryzykować stwierdzenie, iż nawet nieco karykaturalnie. Nie dość, że są wyżsi od swoich rozmówców, co wydaje się akcentować ich rolę w wydarzeniach, to jeszcze przedstawieni zostali w dość symboliczny sposób: Riela wyróżnia bujna grzywa, MacDonalda nienaturalnie wielki nos, Dumonta zaś postura niedźwiedzia. Lecz mimo prostoty zastosowanych środków, Brownowi udało się wlać w dusze bohaterów mnóstwo emocji, które aż kipią z kadrów, za co autorowi należą się słowa uznania.

Fenomenalnie - także za pomocą ilustracji - przedstawiona została psychologia tłumu oraz jego zmienne nastroje, co dowodzi jak bardzo bystrym obserwatorem ludzkich zachowań jest Brown. Dodatkowo z olbrzymim wyczuciem idealnie balansuje on pomiędzy bardzo sugestywnymi kadrami statycznymi, a ilustracjami o charakterze dynamicznym, wielokrotnie zmieniając tempo opowiadanej historii. Dzięki powyższym zabiegom, bardzo umiejętnie oddany został klimat wydarzeń z przeszłości, wspomagając odbiór komiksu i sprawiając, iż ten pozostaje niemalże "pochłonięty" przez czytelnika w trakcie lektury.

Podsumowując Louisa Riela, nie sposób nie pisać o nim w samych superlatywach. Chester Brown stworzył bowiem komiks bez dwóch zdań genialny, bardzo ciekawie przybliżający te dość nieznane w Polsce wydarzenia, jednocześnie czyniąc to w sposób nietuzinkowy. Nie licząc obrazków, nic nie jest w nim jednoznacznie ani białe ani czarne; fabuła to przyśpiesza, to zwalnia, oraz bardzo często skłania do refleksji nad sensem podejmowanych przez Riela działań. Dodajmy do tych zalet jeszcze sugestywną kreskę, doskonale oddającą klimat wydarzeń z drugiej połowy XIX wieku, a otrzymamy pełny zestaw czynników, które sprawiają, iż powieść trzyma w napięciu od pierwszej do ostatniej strony. Po zakończonej lekturze nie pozostaje wrażenie pustki czy niedosytu. Może tylko uczucie tego, że kolejny raz słusznej sprawie ucięto głowę, tudzież skręcono jej kark na szubienicy.