Wypalić Chrom

Pierwszy kontakt ze zbiorem może być dla miłośników Gibsona nieco rozczarowujący – przede wszystkim ze względu na jego objętość: niewiele ponad dwieście stron. A przecież poprzedni tom Artefaktów sygnowany nazwiskiem Amerykanina to ośmiusetstronicowa Trylogia Ciągu! Spis treści dobija jeszcze bardziej, bo okazuje się, że same opowiadania poprzedzone są dwoma wcale niekrótkimi wprowadzeniami. Wystarczy jednak rozpocząć lekturę, aby zobaczyć że, jak to zwykle bywa, nie ilość jest kluczem do szczęścia, a jakość.

Całość otwiera klasyczny już Johnny Mnemonic, czyli tekst o człowieku przenoszącym dane ukryte na wszczepionych w jego ciało implantach (cóż, w skrócie można by rzec: człowieku-pendrive'ie), który uznawany jest przez krytyków za zapowiedź Neuromancera. To opowiadanie wraz z tytułowym Wypalić Chrom to wizytówka tradycyjnego dziś cyberpunku z pędzącymi na cyfrowych falach hakerami na pierwszym planie i uciekającymi się do najbardziej niemoralnych praktyk korporacjami w tle. Tego można się było po Gibsonie spodziewać, bo z takim - klasycznym - cyberpunkiem zwykło się go kojarzyć, czego dowodzą jego kolejni epigoni.

Tym, co mnie w zbiorze zaskoczyło, były natomiast wszystkie pozostałe opowiadania. Ich konstrukcja za każdym razem opiera się właściwie na tym samym fundamencie: połączeniu futurystycznej techniki z mrocznymi aspektami ludzkiej egzystencji. Brzmi to banalnie prosto, ale w praktyce z całą pewnością takie nie jest. Gibson ma niezwykły dar zmiany perspektywy, a przy tym cały czas pozostaje czujny, dzięki czemu z owego zderzenia nowoczesności z pełną cieni codziennością potrafi wycisnąć ostatnie soki. Narracja pozostaje niespotykanie ostra i chropowata, nawet kiedy bierze się za niemal klasyczne, nieszczęśliwe love story, a futurystyczne gadżety nie są tylko kolorowymi dodatkami, a sposobem na wydobycie nowej treści z najstarszych toposów. 

Przykładów na poparcie tych pochwalnych peanów znaleźć w Wypalić Chrom nietrudno. Choćby tacy Barbarzyńcy – teoretycznie klasyczne, twarde science fiction, w którym człowiek próbuje nawiązać kontakt z obcą cywilizacją. Teoretycznie, bo ludzcy emisariusze wracają głęboko poszkodowani psychicznie, o ile w ogóle żywi, a główny bohater to swego rodzaju akuszer odpowiedzialny za próby wydobycia z nich przydatnych informacji. Piekielnie dobre opowiadanie z przerażającym, pięknym w swym szaleństwie zakończeniem, którego z całą pewnością nie powstydziłby się Jacek Dukaj. Mało? W Starciu klasyczna historia o dobiegającym końca sportowej kariery mistrzu i chcącym go za wszelką cenę zdetronizować żółtodziobie przeniesiona zostaje do świata mrocznych, ciasnych spelun, a miejsce szlachetnej rywalizacji zajmuje najdziwniejsza z dziwnych form hazardu. Tak samo można by chwalić szalony Pasujący gatunek, mocno polityczną – ale i liryczną! – Czerwoną gwiazdę, orbitę zimową czy głęboko poruszający Hotel New Rose. Każdy z tych dziesięciu tekstów to nowa przygoda.

Przyznam szczerze, że sam spodziewałem się po Wypalić chrom ciekawego uzupełnienia Trylogii Ciągu – i niewiele więcej. Tymczasem ten zbiór aż skrzy się od blasku poupychanych w nim perełek. W krótkich formach William Gibson jest chyba jeszcze lepszy niż w powieściach – jego proza staje się bardziej intensywna, mroczna, dynamiczna. Miłośnicy cyberpunku nie mogą nie sięgnąć po tę książkę.