Wykonawcy Bożego Zamysłu - Zoran Krušvar

Próbowałem przypomnieć sobie chociaż trzech chorwackich autorów parających się fantastyką, jednak im częściej się nad tym zastanawiałem, tym mocniej uświadamiałem sobie, że nic mi nie przychodzi do głowy. Na szczęście w moje ręce trafiła pierwsza zagraniczna książka wydawnictwa Runa, której autorem jest Zoran Krušvar. Urodzony w 1977 r. w Rijece, chorwacki pisarz, dziennikarz oraz menedżer projektów kulturalnych, już podczas studiów − w roku 2001 − opublikował swoje pierwsze opowiadanie, a sześć lat później światło dzienne ujrzała jego debiutancka powieść Wykonawcy Bożego Zamysłu. Książka w jego ojczystym kraju okazała się fenomenem – rozprowadzana z promocyjnym DVD, zyskała wielu oddanych fanów. Wkrótce na YouTube oraz w chorwackich serwisach fantastycznych pojawiły się liczne prace literackie, muzyczne oraz filmowe zainspirowane powieścią. Żadna inna książka nie mogła poszczycić się taką reakcją czytelników. Wykonawcy… w plebiscycie serwisu Fantasy Hrvatska na 10 najlepszych książek SF i fantasy wydanych w Chorwacji w roku 2007 zajęli pierwsze miejsce.

Akcja rozpoczyna się w II w. p.n.e., od starcia Imperium Rzymskiego z małym plemieniem Histrów. Ówczesny król tego małego i walecznego ludu, Epulon sięgnął po moc pradawnego artefaktu, dzięki któremu szala zwycięstwa miałaby przechylić się na jego korzyść. Rzeczywistość okazała się jednak daleka od marzeń…

Autor koncentruje się na opisie kilkusetletniej historii zakonu Wykonawców Bożego Zamysłu, by w finale doprowadzić do ostatecznej konfrontacji dobra ze złem, w której ponownie dużą rolę odegra pradawny artefakt, a w szranki staną wojownicy Światła i hordy nieumarłych wampirów. W związku z dość dużą rozciągłością czasową, ciężko jest w Wykonawcach Bożego Zamysłu wyróżnić jednego głównego bohatera. Powieść ma budowę mozaikową − pozornie niezwiązane ze sobą historie, łączą się sobą spójną opowieść. Całość zaś koncentruje się wokół działalności tytułowego zakonu. Poznajemy wybrane fragmenty z jego historii, zarówno te chwalebne jak i nieprzynoszące chluby; przybliżone są nam również idee, które głosi. Czyny Wykonawców, i ich często niewłaściwe decyzje, nie pozostają bez konsekwencji w bliższej bądź dalszej przyszłości, a postępowanie jednostki oddziałuje na wizerunek całej zakonnej braci. W ostatecznej konfrontacji każdy wcześniejszy krok, może mieć znaczenie.

Historia Wykonawców Bożego Zamysłu polskiemu czytelnikowi może kojarzyć się przede wszystkim z twórczością Jacka Piekary. To właśnie cyklem opowiadań o inkwizytorze Mordimerze Madderdinie ma najwięcej wspólnego, zwłaszcza w początkowej, "średniowiecznej" części powieści. Szczególnie rozdział zatytułowany Wykonawca, dzięki narracji pierwszoosobowej oraz licznym podobieństwom między tytułowym wykonawcą a Mordimerem, chociażby w sposobie postrzegania świata przez pryzmat religii, nasuwa takie skojarzenia. Obaj bohaterowie niosą śmierć i pożogę, ze słowami modlitw na ustach, przekonani o słuszności swoich czynów.

Cała historia związana z tajemniczym zakonem jest jedynie pretekstem do przekazania wielu głębszych treści. Powieść można odczytywać na kilku zupełnie różnych płaszczyznach – można ją traktować jako sprawnie napisaną książkę fantastyczną, z wartką akcją i rozbudowaną fabułą. Można także dzieło Krušvara odczytywać jako opowieść o ludzkiej naturze, różnych sposobach pojmowania Boga, oraz skłonności do poświęceń w imię głoszonych ideałów.

Krušvar mocno atakuje zinstytucjonalizowane religie, w szczególności katolicyzm; stawia tezę, że jedynie prawdziwa wiara we własne ideały, uczucia takie jak miłość, pozwolą zmierzyć się w ostatecznej konfrontacji z otaczającym złem i wyjść z tej walki zwycięsko. Piętnuje zachowania inkwizytorów, którzy według niego bez cienia litości zabijali często niewinne osoby. Podobnie jak chociażby członkowie wypraw krzyżowych, którzy − pod sztandarami miłosiernego Boga − palili i mordowali. Jednak to nie religia jest zła sama w sobie, tylko zbyt często jej hasła były, i są do tej pory, wykorzystywane w niewłaściwych celach.

Autor pokusił się również o ciekawy zabieg literacki − gdy opisywał historię Wykonawców, korzystał z narracji trzecioosobowej, zaś gdy skupiał się na konkretnym wydarzeniu, bądź osobie − pisał z perspektywy pierwszoosobowej. Zabieg ten pozwala spojrzeć na świat oczami zarówno wampirów, jak i Wykonawców, dzięki czemu można lepiej poznać psychikę i motywy, jakimi się kierują.

Z kolei język, jakim się posługuje określiłbym jako prosty − nie uświadczymy tu plastycznych opisów oraz kwiecistych porównań. Być może właśnie dzięki temu książkę pochłania się jednym tchem i zamiast na formie, można skupić się na wymowie i przesłaniu.
Podsumowując, Zoran Krušvar stworzył powieść, która zdecydowanie wybija się ponad przeciętność. Być może część motywów, jak chociażby walki dobra ze złem, wielokrotnie pojawiała się już w literaturze, jednak Krušvar przedstawił to w taki sposób, że nie można oderwać się od lektury. Zaloguj się, aby wyłączyć tę reklamę