Wsi spokojna, wsi wesoła

Disclaimer: Poniższa notka jest pierwszą z kilku, jakie zamierzam tu opublikować, a które dotyczyć będą - najogólniej mówiąc - wsi w RPG. Późniejsze publikacje - o ile temat spotka się z jakimś zainteresowaniem - poruszać będą tematy takie jak życie codzienne na wsi, pożywienie, obrzędowość, być może znajdzie się też co nieco architekturze oraz stroju ludowym. Notki te mają przybliżyć kulturę wiejską tak, aby można było wykorzystać tę wiedzę w RPG i urozmiacić tło przygód.

-----

 

 

 

Charakterystycznym elementem krajobrazu w grach RPG, szczególnie tych w konwencji fantasy, jest wieś. Stanowi ona nieodłączne tło wielu przygód - czy to w Warhammerze, Dungeons and Dragons albo Monastyrze gracze co rusz przejeżdżają, biesiadują, odpoczywają albo szukają zajęcia we wsi.

Przy trakcie wiodącym do Aldorfu majaczy wieża świątyni Sigmara. U jej podnóża rozciąga się Darnd, niewielka osada w której strudzeni awanutnicy znajdą gościnę tej nocy.
Z sioła Borp od dwóch tygodni giną ludzie. W okolicznym lesie zagnieździła się ponoć strzyga.
W trójwsi erlandzkiej wybuchł bunt przeciwko okrutnym rządom kniazia Aleksandra.

Z moich obserwacji wynika, że mimo bogactwa różnorodności, wieś wsi w erpegu równa. Spotkał ją więc los karczmy, która rzadko różni się czymś więcej poza paroma szczegółami od poprzedniej, którą bohaterowie odwiedzili. A przecież tak wieś, jak i karczma, tak często w grach RPG występująca, może stać się ciekawym i oryginalnym miejscem akcji.


Co zrobić, aby nie zanudzać graczy kolejnym identycznym obrazem wioski? Zapraszam do lektury.


1. Nazewnictwo wsi


Dzień miał się ku zachodowi. Strudzeni kilkugodzinnym marszem, przemoczeni do suchej nitki przez padający od rana rzęsisty deszcz i głodni wspinacie się na wzgórze. Coraz drobniejszymi krokami pokonujecie ostatnie metry dzielące was od szczytu. Widzicie ją. Nie dalej jak godzinę drogi stąd, w kierunku zachodnim, u podnóża Burzowej Puszczy, leży niewielka wieś Kearmo.


Nie każda wieś musi się jakoś nazywać. Niektóre są zbyt małe, żeby ktoś miał się kłopotać nazwaniem ich, inne – opuszczone i zasiedlone ponownie – utraciły swoją pierwotną nazwę. Wsiom, które znajdowały się na terenie przejętym przez wrogie siły najczęściej nadawano nowe, tam, gdzie zachowano oryginalną nazwę, po kilku pokoleniach brzmi ona obco.
Mistrz Gry może oczywiście zdecydować o nadaniu osadzie dowolnej nazwy, nic w rzeczywistości nieznaczącego zlepka liter i w gruncie rzeczy nie stanowi to żadnego problemu. Warto jednak zapoznać się z ogólną klasyfikacją nazewnictwa wsi.

Pierwszą kategorią są nazwy topograficzne, które pochodzą od charakterystycznych cech krajobrazu danego terenu, jak roślinność, zwierzęta czy gleby. Przykładem może być Lisi Las, Puszcza Bawola, Żytnie Pola itd. Kategorię drugą stanowią nazwy kulturowe, informujące o działalności osadników w sferze kultury – np. Słupy(od ustawionych na placu przed ratuszem kamiennych słupów na cześć Pana Rozpaczy), Urny(od nietypowego sposobu pochówku), Sobota(dzień, w którym odbywa się targ). Trzecia kategoria to nazwy dzierżawcze, wskazujące na imię założyciela, właściciela miejscowości, np. Aleksandrowo, Tordecja. Podobną, czwartą kategorią są nazwy patronimiczne, wywodzące się od potomków lub podwładnych osoby, której imię jest podstawą nazwy (Gorathowice, Dearowice). Obok nazw dzierżawczych i patronimicznych, wyróżnić możemy jeszcze nazwy rodowe, pochodzące od nazwiska rodu władającego wsią – Hermondowice, Argeowice. Kolejną kategorią są nazwy etniczne oznaczające grupę osadników z danej miejscowości, np. Elfy, Doria Mała, Kislevo. Dwie ostatnie kategorie to nazwy służebne/zawodowe , pochodzące od czynności i usług swiadczonych w danej miejscowości, np. Piekary, Kowale oraz nazwy pamiątkowe, utworzone od istotnych wydarzeń, które miały miejsce w danym miejscu, np. Wojenki, Układy, Pokój itd.


2. Typy wsi


Położone w pewnej odległości od siebie gospodarstwa łączą kręte, wydeptane dróżki zbiegające się w centralnej części wioski. Stanowi ją plac, pośrodku którego stoi studnia. Tuż przy placu, lata temu, wzniesiono tu kamienną kaplicę Pana Śmierci. Po przeciwnej stronie wznosi się dwupiętrowy budynek, zwieńczony wieżą zegarową – ratusz.

Wsie różnią się między sobą w zależności od wielu czynników – terenu, prawa, na jakim były lokowane, ilości osadników czy bezpieczeństwa okolicy.
Typ wsi nazywany okolnicą charakteryzował się zwartą zabudową – gospodarstwa ustawione są w krąg lub podkowę wokół środkowego placu. Nierzadko, ze względu na obronny charakter okolnicy, wieś otoczona jest murem lub palisadą z jednym, zamykanym na noc wejściem. Okolnice często mają charakter rodzinny, przez co nie występuje tam konieczność podziału ziemi. Wieś samotnicza składa się z kilku-kilkudziesięciu gospodarstw wolno stojących, rozrzuconych nieregularnie po okolicy, w związku z czym zabudowa jest najczęściej bezładna. Ulicówka to typ wsi o zwartej zabudowie po obu lub po jednej stronie przecinającej wieś drogi albo rzeki. Typ określany owalnicą to dwie gęsto zabudowane, łukowato wygięte ulice, między którymi znajduje się plac(ze świątynią i/lub ratuszem, oraz ze studnią). Wokół placu osadzają się zagrodnicy; za parcelami znajduje się droga z dostępem do pól. Charakterystycznym typem wsi dla terenów leśnych i osad założonych wzdłuż rzek jest wielodrożnica. Cechuje się ona dość bezładną(częściej luźną, rzadko zwartą) zabudową wzdłuż kilku nieregularnych ulic. Łańcuchówka zakładana jest najczęściej na zalesionych obszarach górskich – luźno lokowane budynki ciągną się wzdłuż linii krzywej(po obu jej stronach), wyznaczonej na ogół przez potok lub krętą drogę. Wsie szeregowe, tzw. szeregówki, powstają często po komasacji gruntów, celem równomiernego podzielenie posesji, które są zwarcie ustawione wzdłuż prostej ulicy w środku obszaru wiejskiego. Rzędówkę zaobserwować można tam, gdzie powstała konieczność regulacji gruntów w związku z uwłaszczeniami i likwidacją folwarków – typowymi dla niej elementami są geometryczna regularność pól i zagród, zabudową wzdłuż drogi, najczęściej po jednej jej stronie a także prostopadle do drogi biegnącymi szerokimi pasami pól. Drobna szlachta osadza się w przysiółkach – skupiskach osadniczych z kilkoma swobodnie rozmieszczonymi zagrodami. Wsie folwarczne, których ośrodek stanowił folwark i pole folwarczne, usytuowany zawsze w najlepszym miejscu – w centrum(wówczas wokół niego skupiały się zagrody chłopskie) lub na uboczu(wówczas wieś i folwark stanowią dwa różne osiedla).

Nie są to rzecz jasna wszystkie typy, sądzę jednak, że tych kilka powinno wystarczyć aby uświadomić sobie jak różnorodnie mogą wyglądać wsie.