Sprawa rodzinna i inne historie

Doskonały portret ludzkich niedoskonałości

Autor: Rafał 'Capricornus' Śliwiak

Sprawa rodzinna i inne historie
Nazwisko Willa Eisnera jest miłośnikom komiksu doskonale znane. Natomiast przez długi czas twórczość tego amerykańskiego klasyka mieli w naszym kraju szansę poznać jedynie nieliczni posiadacze oryginalnych wydań jego dzieł. Na szczęście od kilku lat spolszczone powieści graficzne mistrza trafiają pod strzechy, a to dzięki staraniom nieocenionego w tym względzie wydawnictwa Egmont. Dla każdego, komu komiks amerykański kojarzył się jeszcze głównie z heroicznymi wyczynami superbohaterów (ewentualnie z ich głębokimi rozterkami egzystencjalnymi), pierwsze zetknięcie się z wyważonymi, wysmakowanymi fabularnie i estetycznie historiami Eisnera mogło być niemałym zaskoczeniem.


Kronika codziennych ludzkich spraw

Czwarty z tomów prezentujących jego prace (wcześniejsze to Umowa z Bogiem, Nowy Jork i Życie w obrazkach) zawiera trzy powieści graficzne z późniejszego okresu twórczości artysty. Dwie z nich to dłuższe niezależne fabuły, trzecia – środkowa – stanowi zaś zbiór krótkich, autonomicznych względem siebie epizodów, umiejscowionych w ulubionym środowisku Eisnera – na nowojorskiej Dropsie Avenue. W Drobnych cudach twórca kreśli poruszające historie zwykłych ludzi, którzy muszą mierzyć się z życiowymi wyzwaniami: biedą, kalectwem, odrzuceniem, samotnością. Z mądrą życzliwością pochyla się nad wysiłkami bohaterów, mającymi nadać sens ich egzystencji, i nad wspólnym dla nich wszystkich dążeniem do szczęścia.

Do nurtu opowieści obyczajowych należy też tytułowa Sprawa rodzinna, opisująca rozkład więzi pewnej wielopokoleniowej rodziny. Podczas przyjęcia urodzinowego wydanego na cześć starego, sparaliżowanego ojca, jego dorosłe dzieci obradują nad oddaniem jubilata do zakładu opiekuńczego. Do głosu dochodzą zastarzałe urazy, konflikty i spory, tudzież narastający przez lata deficyt miłości, które burzą fasadowy wizerunek kochającej się rodziny. Schorowany ojciec, który notabene za młodu aniołkiem nie był, staje się przedmiotem sporu, w którym sam nie może uczestniczyć. Cierpi więc w samotności, odcięty od możliwości komunikowania się z otoczeniem. Nieoczekiwanie zrozumienie okazuje mu rodzinny outsider, choć czyni to w formie co najmniej kontrowersyjnej.


Ziemia najbardziej obcą z planet

Eisner doskonale buduje wiarygodne psychologicznie postacie, drobiazgowo tka różnorodne relacje pomiędzy nimi, wprowadzając w raczej statyczną fabułę niebywałe napięcie emocjonalne. Efektem są poruszające do głębi ludzkie dramaty, wobec których nie sposób pozostać obojętnym. Dzięki mistrzowskiemu opanowaniu przez autora języka komiksu, możemy jednocześnie śledzić opowieść na różnych planach czasowych, poznając od razu i przyczyny, i skutki pewnych sytuacji, słów, zachowań, postaw. Losy poszczególnych bohaterów, ukazane w sposób niezwykle skondensowany, niejako w pigułce, świetnie ilustrują mechanizmy rodzenia się i narastania rodzinnych konfliktów, fałszu, zazdrości, zawiści pośród najbliższych sobie ludzi.

Nieco odmiennie na tym tle prezentuje się ostatnia historia z tomu, czyli Życie na obcej planecie. Odebranie sygnałów radiowych, które mogły być efektem działania obcej cywilizacji z odległej planety, staje się przyczyną lawiny zdarzeń na naszym globie. A to z kolei pozwala Eisnerowi zaprezentować nie tylko polityczne, militarne, ekonomiczne, społeczne i religijne konsekwencje ewentualnego odkrycia "braci w rozumie", ale również cały kalejdoskop ludzkich reakcji na nieoczekiwane wyzwanie z kosmosu. W obliczu tegoż ludzie nieoczekiwanie ujawniają swoje najgorsze i najlepsze cechy, ambicje i uprzedzenia, obsesje i lęki, chciwość i altruizm. Autor znakomicie oddaje niezwykle prawdopodobne zachowania i działania przedstawicieli różnych warstw społecznych i grup interesu: pazernych przedsiębiorców, bezwzględnych agentów służb specjalnych, naukowców pozbawionych zahamowań moralnych, fanatycznych sekciarzy, podstępnych polityków. Bardzo wiarygodnie ukazuje, jak próbują oni zawłaszczyć i wykorzystać w swoich partykularnych celach epokowe odkrycie, które mogłoby posłużyć zjednoczeniu i pokojowemu współistnieniu ludzkości.


Wyraz niezwykłej artystycznej wrażliwości

Poprzez opowiadane historie Eisner jawi nam się jako doskonały znawca ludzkiej natury i błyskotliwy komentator procesów społecznych. W swoich komiksach zawiera przenikliwe obserwacje i celne spostrzeżenia dotyczące zarówno jednostek, jak i ludzkich zbiorowości. Portretuje bliźnich z życzliwością i zrozumieniem, ale bez nadmiernego patosu. Choć z przymrużeniem oka traktuje ich niedoskonałości i słabostki, dostrzega w nich także zło, podłość i małostkowość, które piętnuje z żarliwym zaangażowaniem. Innymi słowy – bierze pod lupę człowieka, aby badać z jednej strony jego wielkość, z drugiej zaś – moralną nędzę.

Na słowa uznania zasługuje też – jak zwykle w przypadku Eisnera – strona graficzna dzieła. Oszczędna, realistyczna kreska, świetne operowanie różnymi odcieniami sepii i brązu oraz bielą, odważne kadrowanie i dynamiczny układ plansz dowodzą, że narrację obrazem twórca opanował do perfekcji. Jednocześnie uderza prostota zastosowanych środków wyrazu, dzięki czemu komiks bez problemu może zostać przyswojony także przez te osoby, które wcześniej nie obcowały ze sztuką opowiadania obrazem. Podsumowując: w historiach zaprezentowanych w tomie mistrz potwierdza artystyczną klasę, zaś zaangażowanie w sprawy osobiste bohaterów i w kwestie społeczne ukazuje nam go jako człowieka wrażliwego na ludzką krzywdę i doskonale rozumiejącego bliźnich.