Przestrzeń to ocean, planety to lotniskowce

Jakiś czas temu zauważyłem, że pisanie notki na podobny temat w krótkim odstępie czasu jest złym pomysłem. Ludzie bowiem szybko nudzą się tematyką. Skoro jednak zostałem poproszony, żeby rozszerzyć myśl, to czemu nie?

Butthurt: Śnieg na Dagobath (merytoryczna treść notki zaczyna się od następnego śródtytułu)

Przypomnijmy: Kilka dni temu opublikowałem na Polterze notkę pod tytułem Przestrzeń to ocean, planety to wyspy. Notka spotkała się z całkiem sporym odzewem oraz została polecona przez ponad 30 użytkowników oraz zaowocowała większą ilością komentarzy, w tym kilku polemicznymi autorstwa, jak się potem okazało Zigzaka. Jako, że ostatnia próba dyskusji podjęta przez Zigzaka na tym blogu skończyła się tym, że pisałem do moderacji skargę, w której wyliczyłem kilkadziesiąt przypadków przekroczenia regulaminu przez wymienionego użytkownika (i to tylko w tej jednej dyskusji) tym razem postanowiłem być mądrzejszy i zablokować mu możliwość pisania, zanim zacznie obrażać innych moich czytelników.

W efekcie Zigzak napisał na swoim blogu notkę pod tytułem Pocztówka z Dagobath. Początkowo nie miałem zamiaru na nią odpowiadać. Jednak analizując ją na zimno zauważyłem dwa ciekawe fakty A) tekst ten ma się do mojej notki jak pięść do nosa B) Zigzak sam podstawił sobie nogę.

Spójrzmy więc:

A ja się pytam: co ma piernik do wiatraka?

Bo sytuacja dla mnie wydaje się jasna: Zigzak nie przeczytał, o co chodzi (co nie zdarza mu się pierwszy raz), ale zabrał głos w dyskusji z pewnością eksperta. Powody takiego postępowania (będącego w wypadku tego usera raczej normą niż wyjątkiem) są dla mnie jasne. Być może stracę tym szacunek części czytelników, ale pozwolę je sobie nazwać po imieniu. Są to:

- brak wychowania

- zarozumialstwo

- i narcyzm.

Naprawdę, nie widzę powodów, żeby dyskutować z człowiekiem, który wykazuje choć jedną z tych cech (a co dopiero z takim, który posiada cały zestaw).

Nie widzę też przyczyn, by bronić nie swoich tez i poglądów, które ktoś wkłada mi w usta.

Nie zmienia to faktu, że Zigzak wymyślił całkiem fajny temat!

Od jakiegoś czasu chciałem nawet coś napisać o planetach-sferach klimatycznych, jednak nie miałem pomysłu co. Tak naprawdę dopiero Zigzak, zupełnie niechcący podsunął mi, co by tu o nich wypocić mądrego. Widzicie: w ogromnej ilości mediów widzimy bardzo podobne do ziemskiego światy, które różnią się jednak tym, że o ile u nas jest sfer klimatycznych od groma, tak tam zawsze jest ino jedna. Tak było np. w serii Master of Orion, Star Wars, StarTreku, tysięcach gier strategicznych, powieści i RPG.

-Dlaczego tak jest? - zastanawiałem się. - Dlaczego każda planeta, to w zasadzie maleńki kawałek ziemskiej biosfery...

Zgodzę się z Zigzakiem co do jednego: z punktu widzenia realizmu świata jest to bez sensu.

Zacznijmy od tego, że wszystko wskazuje na to, że planety posiadające życie są we wszechświecie ekstremalnie rzadkie. Co więcej: planety nadające się do ewentualnej terraformacji, leżące w „strefach ekologicznych” gwiazd prawdopodobnie również nie są częste, a te, które tam są mogą być bardzo nieprzyjemne do życia z innych powodów. Np. może być na nich tak fajnie, jak na Wenus.

Po drugie: nawet, jeśli takich światów byłoby jak makiem zasiał, to bez sensu jest, żeby takie planety miały tylko jedną strefę klimatyczną. Serio. Nawet na światach pustynnych na logikę powinny znajdować się czapy lodowe, a na planetach typu tundrowego strefy równikowe. Owszem, może nie rosłyby tam palmy, ale może chociaż świerki? Co więcej: 75% powierzchni naszej planety pokrywa woda. Gdyby jednak nasz świat morza pokrywała jedynie w 50 albo 40 procentach, albo zamiast kiku kontynentów był na niej jeden, gigantyczny superkontynent (jak 180 milionów lat temu) to w efekcie powstałyby na niej gigantyczne pustynie, ogromne obszary wodne, a do tego kilka przejściowych stref klimatycznych.

Dlaczego więc w fikcji jest inaczej?

1) Kwik rzeczywistości

Zacznijmy od jednej rzeczy: jeśli już patrzymy na sprawę realistycznie, to niestety okazuje się, że przestrzeń kosmiczna to okropnie nudne miejsce. Ciągnie się parsekami i dosłownie nie ma w niej nic. Nawet, jeśli znajdzie się w niej jakieś ciało niebieskie, to istnieją ogromne szanse, że jest to coś, co zabije nas na kilkanaście sposobów w momencie, gdy tylko opuścimy statek kosmiczny. Serio. Powierzchnia Marsa czy Księżyca to całkiem przyjazne miejsce w porównaniu z - powiedzmy - powierzchnią Wenus, Neptuna, Merkurego czy Młodą Ziemią z okresu Hadeiku (generalnie naszą planetę pokrywała wówczas roztopiona magma, a atmosferę wypełniał trujący gaz), a naprawdę to jeszcze nie jest najgorsze, co kosmos ma do powiedzenia... Prawda niestety jest taka, że najpewniej ogromna ilość planet, które istnieją w naszej galaktyce zaoferuje nam na dzień dobry możliwość utonięcia w morzu magmy / kwasu / ciekłego azotu, śmierci na skutek promieniowania, a do tego jednocześnie zmiażdży, otruje i ugotuje nas żywcem swoją atmosferą.

Superciężkie do życia planety z fikcji, w rodzaju Diuny czy Salusa Secundus to w porównaniu z tym, co istnieje rzeczywiście miejsca megaprzyjazne.

Jeśli mają osiedlać się nań ludzie, to żyć będą mogli:

- w habitatach na orbicie

- pod ziemią

- w miastach-kopułach

Cała reszta planety natomiast nie będzie nadawać się ani pod zasiedlenie, ani do użycia w grze RPG. Kto tam wyjdzie, ten zginie, więc nikt wychodzić nie będzie. Ewentualnie, jeśli mamy do czynienia z czymś w rodzaju Marsa: kto wyjdzie na zewnątrz, ten będzie musiał wrócić zanim się ściemni, bo skończy mu się tlen. Czyli jakaś przydatność fabularna już jest. Podobnie w mieście kopule / podziemnym / orbitalnym etc. można stworzyć pewną paletę wydarzeń i przygód. Daje nam to pełną ofertę scenariuszy miejskich oraz materiał dla różnych, dystopijnych wizji: slumsy, nieporządek, opresyjny rząd, spekulacje na cenach gruntów (miejsca pod kopułą nie robi się więcej), złych korporacjach zarabiających na produkcji tlenu czy innych pozwoleniach na prokreacje i posiadanie potomstwa.

Problem polega na tym, że robimy spaceoperę. Ile w naszym settingu możemy umieścić dystopijnych planet zabudowanych dystopijnymi miastami różniących się tak naprawdę zestawem śmierci serwowanej nam po wyjściu z miasta-kopuły (i być może rodzajem lokalnego totalitaryzmu), zanim zrobią się one nudne?

2) Potrzeby medium

Druga rzecz, to reguły dziedziny sztuki, z jaką akurat mamy do czynienia. Każda ma niestety inną. Tak więc:

- Film to głównie obraz. Ważne jest więc to, żeby w kadrze znajdował się jakiś ładny obrazek, z możliwie charakterystycznym widokiem, który oddawałby naturę danego miejsca.

- Gry strategiczne i ekonomiczne wymagają miejsc o zróżnicowanych parametrach, powodujących, że inaczej się nimi rządzi. Tak więc w Master of Orion muszą być światy produkujące żywność i takie bogate w minerały albo dające premie do nauki albo inne...

- Gry RPG tworzone są przez Mistrzów Gry. Muszą owym mistrzom dostarczyć inspiracji do scenariuszy. Wymagane jest więc, żeby przedstawić w nich jak najwięcej, jak najciekawszych i pozwalających na zróżnicowane przygody lokacji.

- Generalnie chyba wszystkie media bazują na jakiegoś rodzaju konflikcie lub sytuacji dramatycznej. Niestety tak się składa, że na liście 36 Sytuacji Dramatycznych George Poltiego (oraz na większości innych tego typu list) walka człowiek vs. natura stanowi mniejszość. Większość stanowią sytuacje Człowiek vs. Człowiek. Tak więc, by do sytuacji dramatycznej mogło dojść konieczne jest środowisko, w którym ludzie mogliby istnieć bez ryzykowania natychmiastowego unicestwienia. Czyli ziemskie.

3) To uniwersum nazywa się Gwiezdne Wojny, a nie Odkrywcy Nowych Światów

Kolejna rzecz, na którą należy zwrócić bezwględnie uwagę jest tematyka dzieł kulturowych, które wykorzystują monoklimatyczne planety. Otóż: niezależnie czy będą to gry strategiczne, (Master of Orion, Galactic Civilization, Endless Space), ekonomiczne i symulatory, filmy w rodzaju Gwiezdnych Wojen, seriale typu Startrek czy Firefly albo pewnie z połowa książek mamy do czynienia z tak zwaną space operą. Dzieła te natomiast opowiadają o kosmicznych rycerzach, kapitanach, kupcach, kowbojach, odkrywcach i przemytnikach podróżujących między planetami i prowadzących wojny / interesy / badania / politykę.

Liczy się budowanie międzygwiezdnego imperium, sieci handlowo-produkcyjnej, walka z wrogiem, kosmiczne bitwy, zdobywanie władzy w systemach, podróże i wydarzenia mające miejsce w ich trakcie. Planety są tu istotne o tyle, że są to kropki na mapie, do których można przybić, zwerbować w nich żołnierzy, uzupełnić słodką wodę i rum oraz zapełnić ładownie czymś, co można sprzedać gdzieś indziej.

Na dobrą sprawę nie spędza się na nich wiele czasu, tylko leci dalej.

Tak naprawdę to mogą one posiadać własną, skomplikowaną politykę, ekosystem i inne takie, które jednak nie odgrywają wielkiego znaczenia, chyba, że Gwiezdny Kupiec akurat pójdzie do zoo / zostanie zaproszony na safarii / spadnie skarlakowi na głowę / jego statek wysadzą lokalni ekstremiści / lokalne gigarobaki robią bardzo cenne kupy... Powód jest prosty: te gry / filmy / książki nie są o tym, jak kształtuje się klimat na obcych planetach. One są o tym, jak kosmiczne floty dokonują hiperskoków do nieprzyjaznych układów, jak dzielni gwiezdni rycerze i marines leją się z kosmicznymi antypaladynami i SS. Tak naprawdę galaktycznego dyktatora zapewne nie obchodzi to, jakie strefy klimatyczne ma na podbitych planetach, a bardziej to, czy dostaje z nich daninę. Tak samo gwiezdnego kowboja obchodzić będzie bardziej to, z kim ma się spotkać o godzinie 12 na głównej ulicy czy też kosmicznego kupca, co tu może kupić.

W tej sytuacji uproszczenia są jak najbardziej dopuszczalne.

Tu liczą się podróże i statki kosmiczne, a nie to, co jest niżej.

Inna rzecz, że monoklimatyczność można racjonalizować faktem, że odwiedzający poszczególne planety gwiezdni podróżnicy zapewne nie oglądają całej planety, tak samo, jak załogi statków morskich nie zwiedzają całego kraju, do którego przybijają, ale jedynie swój port docelowy. Zaraz za nim może znajdować się wiele, ciekawych rzeczy, które jednak uciekają ich wzrokowi.

Czy dałoby się to poprowadzić na pacyfiku?

Głupie pytanie.

Oczywiście, że by się nie dało. Wtedy nie byłoby hiperskoków w nadprzestrzeń i laserów.

PS.  Posty dla niezalogowanych są wyłączone. To jednorazowa praktyka.

PS2. Zigzak, twoje z kolei wpisy skasuje, jak wrócę z pracy.