Podróż

Suma wielu opowieści 

Francesca Sanna podjęła pracę nad picturebookiem Podróż, kiedy we wrześniu 2014 roku rozpoczęła studia na Akademii Sztuk Pięknych w Lucernie. Bezpośrednim impulsem do stworzenia tej książki była dla autorki autentyczna opowieść dwóch dziewczynek, zasłyszana kilka miesięcy wcześniej w obozie dla uchodźców we Włoszech. Po tym spotkaniu ilustratorka zaczęła rozmawiać z emigrantami z różnych krajów i spisywać historie innych tułaczy.

Z wielu prawdziwych przeżyć migracyjnych Francesca Sanna wyłowiła najbardziej dla nich znamienne aspekty i charakterystyczne elementy, po czym przefiltrowała je przez pryzmat dziecięcego punktu widzenia. W ten sposób powstała swoista baza książki o bolesnym doświadczeniu będącym jednym z najwyraźniejszych stygmatów współczesnego świata, a Podróż stała się uniwersalną historią przybierającą formę kolażu wielu prawdziwych podróży obserwowanych z perspektywy dziecka.

Ukryte w obrazach

Poza aktualną tematyką bardzo mocną stroną picturebooka Podróż są atrakcyjne ilustracje, które mimo schematycznego uproszczenia i sporej dozy umowności, są wyjątkowo sugestywne i przekonujące. Jednocześnie nie należy dać się porwać pierwszemu wrażeniu i zwieść pozorom, a raczej poświęcić dłuższą chwilę na dokładniejsze przeanalizowanie kolejnych rysunków.

Częstokroć skrywają one wiele istotnych szczegółów łatwych do przeoczenia przy pobieżnej i niezbyt uważnej lekturze. Za przykład niech posłużą choćby poruszające pożegnanie dziewczynki z kotem, który nie może wyruszyć w podróż wraz z pozostałymi domownikami, łzy zalewające przerażone oblicze matki, kiedy dzieci zasypiają w jej ramionach pod gołym niebem w środku mrocznego lasu, czy rodzina uciekinierów poszukujących nowego domu siedząc na grzbiecie migrujących do ciepłych krajów ptaków.

Treści zakodowane

Francesca Sanna doskonale operuje graficznym symbolem, alegorią i metaforą, które fantastycznie uzupełniają płaszczyznę tekstową utworu. Wojna została przedstawiona jako monstrualnych rozmiarów łapy złowieszczo wyciągnięte w stronę uciekających w popłochu ofiar, zaś obietnica życia w lepszym świecie to ciepły wizerunek sympatycznych zwierząt i kojących roślin. Strażnik graniczny zakazujący opuszczenia kraju jawi się jako okrutny brodaty olbrzym, zaś przemytnik przerzucający uciekinierów poza graniczny mur jest po prostu wielką nieodgadnioną sylwetką.

Wymowność opowieści zyskuje również za sprawą przemyślanej gry barwami i odcieniami oraz kompozycją poszczególnych ilustracji. Podczas gdy sielankowy okres wakacyjnego odpoczynku nad brzegiem morza przedstawiony jest w ciepłych odcieniach czerwieni, to przygnębiający fakt ludzkiej śmierci podkreślony został poprzez pozbawioną detali czarną plamę doszczętnie zalewającą całe strony. Bezpieczeństwo rodzinnego domu obrazują równo ułożone na regale książki, zaś chaos wojennej pożogi oddają bezładnie rozsypujące się domki z piasku.

Do nowego życia

Podróż poniekąd koresponduje z inną publikacją, która na polskim rynku pojawiła się również staraniem wydawnictwa Kultura Gniewu – Przybyszem Shauna Tana. Podczas gdy australijski twórca w swoim monumentalnym dziele sportretował trudny proces oswajania nowej rzeczywistości, włoska ilustratorka skupiła się na wyboistej drodze, jaką wcześniej na szlaku do tych miejsc trzeba odbyć. Ponadto oba te utwory łączy nastrój baśniowości i otwarte zakończenie pozwalające na snucie domysłów na temat dalszych losów protagonistów.

Na kilka słów komentarza zasługuje również polska edycja picturebooka. Duży format, sztywna oprawa z płóciennym grzbietem, gruby matowy papier, znakomite nasycenie kolorów i czerni, wyraźna czcionka i wyklejka przedstawiająca schematyczny plan wyprawy bohaterów to elementy, które powodują, iż książka jest po prostu zachwycająco pięknym przedmiotem będącym prawdziwą ozdobą domowej biblioteczki. Jednakowoż w przypadku wydawnictwa Kultura Gniewu bezbłędna jakość wydania kolejnych publikacji jest absolutnym standardem, o którym wypada wspomnieć raczej z kronikarskiego obowiązku niż z potrzeby zaznaczenia ich niezwykłości.

Bezsilność lepszego świata

Chociaż wnikliwa lektura całości zajmuje zaledwie kilkanaście minut, to pozostaje po niej nieodparta potrzeba ponownego pochylenia się nad tą opowieścią. Historia, przepełniona w takim samy stopniu strachem przed nieznanym, jak i nadzieją na nowe życie, pozostaje w pamięci na długo i zmusza do refleksji nad niesamowitą siłą, jaką musieli się wykazać ludzie pozostawiający za sobą swoją codzienność i uciekający tysiące kilometrów do najczęściej zupełnie obcych miejsc.

Podróż to opowieść niezwykle ważna. Szczególnie w tych smutnych czasach, kiedy obrazy ludzkiego cierpienia zamiast fali współczucia, empatii i potrzeby niesienia pomocy wywołują przytłaczającą lawinę ksenofobii, nienawiści i przemocy. Mądra książka – nie tylko dla dzieci.