Pathfinder Campaign Setting: Faiths of Golarion

Wielokrotnie przy okazji recenzowania dodatków do pierwszej edycji Pathfindera podkreślałem, że bardzo lubię pozycje przekrojowe, przybliżające miejsca albo zjawiska odległe geograficznie lub kulturowo od centralnego regionu jakim są wybrzeża Wewnętrznego Morza. Obcowanie z nimi było tym przyjemniejsze, że bez względu czy tematem były statki i okręty (Ships of the Inner Sea), średniej wielkości miejscowości (Towns of the Inner Sea) czy miasta położone na odległych kontynentach (Distant Shores) autorom praktycznie zawsze udawało się odkryć kolejne sekrety Golarionu i wzmocnić wrażenie poznawania żyjącego świata. Podobnie ciepłe uczucia żywiłem do tak zwanych "boskich artykułów", czyli wywodzących się jeszcze z czasów magazynu Dragon i kontynuowanych w przygodach do Pathfindera, tekstów, których zadaniem było przybliżanie różnych dedekowych kultów i religii w sposób skupiony na wyznawcach, a nie boskich konfliktach czy epickich zmaganiach toczących się daleko poza zasięgiem śmiertelników.

W świetle powyższych preferencji, wydany późnią jesienią 2018 roku i stanowiący rozwinięcie twardookładkowego podręcznika Inner Sea Gods, dodatek Faiths of Golarion, poświęcony mniej znanym bóstwom wyznawanym przez mieszkańców Golarionu, jawił się jako idealnie skrojony pod moje preferencje i dlatego sięgnąłem po niego ze sporymi oczekiwaniami. Po odpowiedź na pytanie na ile okazały się one uzasadnione zapraszam do dalszej części recenzji.

Boskie kolory

Zanim jednak przejdziemy do omówienia zawartości Wyznań Golarionu, kilka słów warto poświęcić jakości wydania dodatku. Pod tym względem jest standardowo dla pozycji wchodzących w skład pierwszoedycyjnej serii Pathfinder Campaign Setting – sześćdziesiąt cztery strony, pełen kolor, miękka oprawa, kredowy papier, przemyślana organizacja tekstu, profesjonalna korekta i sporo ilustracji utrzymanych w stylu charakterystycznym dla flagowego systemu wydawnictwa Paizo. Generalnie nie ma się do czego przyczepić, ale trudno nie odnieść wrażenia, że firma nieco cięła koszty (być może ze względu na zbliżającą się wielkimi krokami premierę Pathfindera 2E) i na przykład grafiki, choć wciąż mogą się podobać, sumarycznie prezentują gorszy poziom niż we wcześniejszych dodatkach. Oszczędne są także ozdobniki, a map i planów nie ma wcale, choć w przeszłości takowe pojawiały się regularnie w suplementach o zbliżonej tematyce.

Pomimo wspomnianych mankamentów Faiths of Golarion, pod kątem formy wydania wciąż zasługuje na mocną czwórkę w szkolnej skali ocen. Sam spadek poziomu też będzie odczuwalny przede wszystkim dla osób, które na przestrzeni lat śledziły rozwój linii wydawniczej Pathfindera.

Monotonna jednorodność

Atrakcyjny wygląd, solidne wykonanie i brak literówek na pewno uprzyjemniają lekturę, ale w przypadku podręcznika do gry fabularnej nie są elementami decydującymi. Z tego też względu najwyższy czas przyjrzeć się zawartości Wyznań Golarionu.

Dodatek robi bardzo pozytywne pierwsze wrażenie. Na ponad sześćdziesięciu stronach autorzy umieścili opisy dziesięciu bóstw poprzedzone krótkim wstępem i jednostronicowym podsumowaniem najważniejszych informacji o poszczególnych patronach. Każde z wyznań zostało przedstawione według schematu, na który składa się fabularyzowane wprowadzenie, mechaniczna metryczka (zawierająca takie elementy jak charakter, dziedziny, domeny, premiowe czary, podstawowe typy wyznawców czy bonusy dla przedstawicieli klas związanych w mniejszym lub większym stopniu z magią objawień) i czterostronicowy opis kultu z naciskiem na obszar zainteresowania, rolę kapłanów w organizacji i lokalnej społeczności, typowe świątynie, najważniejsze święta, a tam gdzie jest to uzasadnione, także spersonalizowany kodeks paladyna. Nieco miejsca poświęcono także nastawieniu do poszukiwania przygód oraz omówienia czym może się kierować kleryk wyruszający na szlak. W teorii dostajemy tu wszystko czego gracz lub Mistrz Gry może potrzebować, aby wprowadzić do swoich przygód przedstawicieli danej religii.

Pozytywnie wrażenie robi także sam dobór bóstw, wśród wybranej dziesiątki znajdziemy między innymi krasnoludzkiego strażnika tradycji i umarłych, zakochaną w hazardzie patronkę svirfneblinów (która według dogmatów wygrała swoją boskość w zakładzie), wojowniczą boginię z dalekiej Arcadii, która krwawe podboje zamieniła na opiekę nad domowym ogniskiem, inspirowanego hinduizmem boga wiedzy, pacyfistyczne elfie bóstwo łowów (tropiące zwierzęta niczym współcześni dokumentaliści) czy parę wysoko postawionych "urzędników" niebiańskiej biurokracji z dalekowschodniego Tian Xia. Osoby planujące stworzyć nietypowego czarownika objawień zdecydowanie mają z czego wybierać. Zadowoleni będą także fani Golarionu poszukujący nowych informacji na temat oficjalnego świata Pathfindera. Autorom należą się wyrazy uznania, że po tylu latach istnienia settingu wciąż są w stanie wprowadzać do niego nowe elementy.

Niestety w miarę zagłębiania się w lekturę na jaw wychodzi największy, a zarazem najtrudniejszy do uchwycenia mankament całego podręcznika, którym jest swoista zachowawczość. Pomimo faktu, że poszczególne wyzwania wywodzą się z najróżniejszych kultur i regionów, praktycznie każde bóstwo charakteryzuje się bardzo podobnym (żeby nie powiedzieć identycznym) katalogiem wartości i poglądów na relacje społeczne, które można określić mianem wyjątkowo postępowych i nowoczesnych. Momentami tworzy to dość dziwne sytuacje, gdzie mamy na przykład wspomnianego krasnoludzkiego opiekuna tradycji, który z jednej strony (w archetypiczny dla krasnoludów sposób) ceni sobie stałość i niezmienność, a z drugiej oczekuje od swoich wyznawców otwartości na wszelkiego rodzaju odmienności czy nowinki. Podobnie sprawa wygląda u chaotycznego, dalekowschodniego bóstwa piorunów i zniszczenia (teoretycznie kompletnie niezainteresowanego mechanizmami działania społeczeństwa) czy ów arcadyjskiej byłej bogini wojny (u której słowo "miłość" pojawia się częściej niż "patriotyzm" w przemówieniu średnio rozgarniętego polityka). Nie wiem czy tego rodzaju ostrożność spowodowana była chęcią uniknięcia kontrowersji lub oskarżeń o promowanie, nawet pośrednie, nagannych postaw społecznych, ale w efekcie wyrugowano wiele potencjalnie interesujących elementów (konfliktów, niejednoznaczności, anachronizmów, odmiennych punktów widzenia), które prowadzący lub gracze mogliby wykorzystać na sesjach. Przypomina to sytuację z Andoran, Birthplace of Freedom, gdzie ustrój wzorowany na amerykańskiej demokracji był tak idealny, że aż ocierał się o groteskę. Oczywiście nie każdemu takie podejście musi przeszkadzać (przy pobieżnej lekturze można go nawet nie dostrzec), ale mi celowe obniżanie przydatności podręcznika trudno jest ocenić inaczej niż negatywnie.

Drugim rzucającym się w oczy problemem Faiths of Golarion jest brak redakcji merytorycznej. O ile od strony językowej wszystko się zgadza, to w co najmniej kilku miejscach trafić można na sprzeczności w tekście lub dziwne rozwiązania fabularne. W pewnym momencie czytamy na przykład, że słudzy jednego z bóstw często są przywódcami i liderami lokalnych społeczności, a dwa akapity dalej dowiadujemy się, że ci sami wyznawcy… nigdy nie obejmują funkcji związanych z władzą. W innym fragmencie podręcznika znajdujemy z kolei opis miejskich świątyń, które są zbudowane w taki sposób, żeby płonąć przy każdej burzy i nikomu z okolicznych mieszkańców to nie przeszkadza – rozwiązanie niewiarygodne nawet w ramach fantastycznej logiki Golarionu. Nie jest to nic czego prowadzący nie jest w stanie naprawić we własnym zakresie, ale niechlujstwo ze strony tak doświadczonego wydawcy nieco jednak razi.

Podsumowując treść Wyznań Golarionu muszę powiedzieć, że dostałem podręcznik, który miał realne szanse na stanie się jedną z najlepszych pozycji w swojej klasie, ale przez dziwne decyzje autorów okazał się pozycją w najlepszym razie przeciętną. Naprawdę szkoda zmarnowanego potencjału.

Bóstwa do zapomnienia

Faiths of Golarion to dodatek, w przypadku którego pojedyncza, numeryczna ocena nie oddaje złożoności jego dobrych i złych cech. Wymienione powyżej wady muszą znaleźć odzwierciedlenie w finałowej nocie, a użyteczność dla graczy i Mistrzów Gry to jedna z najważniejszych wartości każdego podręcznika do gry fabularnej, ale nie można pominąć wielu naprawdę udanych elementów. Pod warstwą samoograniczenia kryje się katalog oryginalnych bóstw i religii, które wprowadzają coś nowego do i tak niezwykle bogatego panteonu Golarionu albo w twórczy sposób przedefiniowują dobrze znane schematy i motywy. Kreatywności na pewno autorom nie można odmówić.

W związku z tym odpowiedź na kluczowe pytanie "czy kupić Wyznania Golarionu?" jest bardzo trudna. W pełnej cenie nie mogę polecić jego zakupu właściwie nikomu poza największymi fanami Pathfindera z zacięciem kolekcjonera, ale jeśli pojawi się w jakiejś promocji lub w paczce z innymi podręcznikami, warto się nim zainteresować. Mimo wszystko na jego stronach da się znaleźć sporo wartościowego materiału.