Podczas sesji może się zdarzyć, że Mistrz Podziemi będzie miał problem z przyznaniem Punktów Doświadczenia. Zasady Dungeons & Dragons nagradzają nimi graczy głównie za pokonywanie potworów, podczas gdy inne możliwe aspekty gry (takie jak odgrywanie postaci, rozwiązywanie zagadek, wykonywanie zadań itp.), uzależnione tylko od pomysłowości graczy, zostały potraktowane marginalnie. W niektórych settingach, np. w Dragonlance, autorzy rozwijają ideę nagradzania graczy za wspominane działania, są to jednak wyjątki.
Czasem gracze mogą mieć ochotę na coś więcej, niż standardowe "dodatkowe 200 PeDeków". Niektórych monotonność przyznawania w ten sposób doświadczenia może znudzić. Może chcieliby poczuć, że PD, które tak skrupulatnie zbierają z sesji na sesję, mają większy wpływ na rozgrywkę, niż "tylko" awans na kolejny poziom.
Poniższa zasada przeznaczona jest dla tych grup, które mają problemy z przyznawaniem PD za sytuacje, których Przewodnik Mistrza Podziemi nie uwzględnia lub traktuje szczątkowo. Dodatkowo pozwala graczom w ograniczonym stopniu wpływać na wyniki rzutów kośćmi, jednak kosztem zdobywanych pod koniec sesji Punktów Doświadczenia.
Czym są Oczka?
Oczka to specjalne punkty, które gracz otrzymuje od MP, gdy ten ostatni uzna to za stosowne. Osobny akapit poświęcony przyznawaniu Oczek znajduje się w dalszej części artykułu. Ich nazwa związana jest z potocznym nazewnictwie liczb na kostkach używanych do gry, ponieważ pozwalają one na modyfikację wyników rzutów. Została zastosowana wyłącznie dla wygody - nie ma żadnych przeszkód, aby nazwać je "punktami przeznaczenia/losu/heroizmu" albo dowolnie inaczej. Będzie tu pasować wszystko, co nie kłóci się z poczuciem estetyki danej grupy i klimatem settingu.
Zasada ich stosowania jest prosta. Gracz deklaruje wydanie pewnej ilości Oczek (o ile może sobie na to pozwolić) w dowolnym momencie gry, w którym wykonywany jest bezpośrednio dotyczący jego postaci rzut kostką - nawet poza inicjatywą danego bohatera, jeśli akurat toczy się walka. Deklaracja zawsze następuje po rzucie, gdy Mistrz Podziemi orzeknie, czy test był udany, czy też nie (co oczywiście nie ma znaczenia np. przy testach na obrażenia). Jeśli wynik oznacza porażkę, gracz może wydać dozwoloną mu liczbę Oczek, po czym MP ma obowiązek poinformować go, czy po zmodyfikowaniu końcowego wyniku test zakończył się sukcesem. Jeśli wciąż nie gwarantuje to sukcesu, gracz nie traci Oczek, ale nie może powtórnie zadeklarować ich wydania w większej ilości, z nadzieją na odniesienie sukcesu. Oczka nigdy nie mogą graczowi zaszkodzić, więc nie traci ich bez uzyskania jakiejś korzyści. Każdy gracz może poprawiać tylko i wyłącznie te rzuty, które dotyczą bezpośrednio jego postaci.
Oczka są ściśle powiązane z kostkami. Za ich pomocą nie można zmienić wyniku (przed doliczeniem jakichkolwiek innych modyfikatorów) w taki sposób, by została przekroczona minimalna bądź maksymalną wartość możliwa do wylosowania daną kostką. Przykładowo, jeśli wojownik atakuje długim mieczem i na k8 wyrzuci 6 przy obrażeniach, wcielający się w niego gracz nie może wydać więcej niż dwóch Oczek, aby zwiększyć końcowy wynik. Podobnie, jeśli bohater pada ofiarą czaru, który nakłada nań 1k4 negatywne poziomy, za pomocą Oczek nie da się obniżyć ich liczby poniżej 1. Poza tym gracz może w przypadku jednego rzutu wykorzystać tylko tyle Oczek, ile wynosi połowa jego poziomu (zaokrąglając w dół). Ograniczenia te mają na celu utrzymanie równowagi rozgrywki.
Tabela 1: Koszt modyfikacji testów
Modyfikowana wartość
Koszt podniesienia wyniku testu o 1
Atak
1
Inicjatywa
1
Umiejętność
1
Test atrybutu
1
Zmiana wartości KP*
1
Rzut obronny
2
Poziom czarującego
2
Obrażenia
1
Obniżenie wartości atrybutu
3
Otrzymywanie negatywnych poziomów
5
Odpędzanie/karcenie nieumarłych^
2
* KP pozostaje zmieniona przez jedną pełną rundę od poświęcenia oczka
^ zarówno test odpędzania, jak i obrażenia z odpędzania
Jak i za co przyznawać Oczka?
Przyznając graczom Oczka, Mistrz Podziemi powinien kierować się przede wszystkim wkładem graczy w sesję, oceniając wszystkie podejmowane przez nich działania nie z perspektywy własnego gustu, ale wpływu na grę. Szczególną uwagę należy tu zwrócić na wszelkie dobre pomysły i ciekawe wybory, dzięki którym cała grupa lepiej się bawi. Oznacza to, że "klymatyczne" odgrywanie postaci (gdy przy opisywaniu przeżyć wewnętrznych bohatera przez jednego z graczy, reszta zwyczajnie się nudzi, skutecznie zepchnięta na margines na czas całej - nic nie wnoszącej - "sceny jednego aktora") nie powinno być premiowane w żaden sposób, chyba że całej drużynie odpowiada taki właśnie styl gry.
Nie oznacza to bynajmniej, iż odgrywanie postaci nie może być nagradzane, szczególnie jeśli jest robione z wprawą - ważne by rzeczywiście służyło rozwojowi gry, a nadto nie pomniejszało roli innych jej uczestników. Wiadomo, nie każdy ma talent aktorski, jednak za scenę, podczas której gracz postępuje zgodnie z konceptem swojej postaci, jej charakterem, dogmatami czczonego bóstwa itp. można śmiało przyznać do paru Oczek. Podobnie, gdy bohaterowie osiągną swój cel i wrócą do burmistrza z głową herszta bandytów, który terroryzował okoliczną ludność, MP może śmiało przyznać im kilka Oczek za wykonanie zadania.
Oczka powinno się przyznawać przede wszystkim za pomysłowość. Za zwykłe spotkania z potworami wystarczy rozdać normalne Punkty Doświadczenia, jednak nietypowe zagrania, dobre pomysły czy świetne scenki można nagrodzić "ekstra" właśnie Oczkami. Te warunki spełni np. żart sytuacyjny rzucony przez drużynowego niziołka, po którym wszyscy skręcają się ze śmiechu, podobnie jak dobry pomysł na powstrzymanie szalejącego po mieście demona. Cokolwiek się wydarzy, powinno przysparzać uczestnikom zabawy radości.
Jeśli w pewnym momencie jeden z graczy wyraźnie wybija się ponad resztę grupy, bez oporów można przyznać mu dodatkowe Oczka. Należy przy tym pamiętać, aby reszta graczy nie czuła się pokrzywdzona - warto tak projektować scenariusze (a także poszczególne lokacje i spotkania), aby każdy z graczy miał okazję do wykazania się, a co za tym idzie - otrzymania Oczek.
Poniżej przedstawiono tabelę, z przykładowymi sytuacjami, jakie mogą wystąpić w czasie gry i sugerowaną liczbę Oczek, jaką gracz powinien otrzymać.
Gracz wpadł na nietypowe, ale bardzo skuteczne rozwiązanie jakiegoś problemu/pokonanie przeszkody
2-6
Gracze rozwiązali zagadkę lub wykonali z powodzeniem powierzone im zadanie
1-10
Gracz dał nieco swojego wkładu w tworzenie opowieści (opisał napotykaną wioskę, w której nocowali, karczmę, czy napotkanych BNów)
3-8
Przyznając Oczka trzeba zawsze kierować się zdrowym rozsądkiem. Zasada ta ma zachęcać graczy do kreatywności i pomysłowości, więc np. drużynowy paladyn, który każdą walkę poprzedza okrzykiem ku chwale swego boga, nie powinien każdorazowo otrzymać Oczek, a jedynie wtedy, gdy uczyni to w odpowiednim momencie w świecie gry – np. rozpoczynając szarżę po mowie skierowanej do żołnierzy przed bitwą czy na początku epickiej potyczki z wyjątkowo potężnym przeciwnikiem. W przypadku codziennych zachowań, takich jak przygotowywanie i rzucanie czarów lub przeklinanie wrogów przed walką, Oczka powinny być przyznawane jedynie w niewielkiej ilości i co jakiś czas, w ramach nagrody za konsekwentne rozwijanie charakteru i koncepcji postaci.
Oczka a Punkty Doświadczenia
Po sesji Oczka zamieniają się w Punkty Doświadczenia. Inaczej niż w przypadku PD za spotkanie, nie rozdziela ich się pomiędzy poszczególnych członków grupy - w całości przypadają postaci gracza, który je otrzymał; poza tym funkcjonują normalnie i sumują się z Punktami Doświadczenia uzyskanymi w inny sposób.
Na potrzeby tej zamiany można przyjąć następujący przelicznik: 1 Oczko = 100 PD. W zależności od tego, jak wielkie lub jak małe znaczenie mają one odgrywać podczas sesji, różne grupy mogą przyjąć dla nich inne przeliczniki - warto zauważyć, że im większa będzie wartość Oczka, tym szybszy będzie awans postaci - i tym mniej chętni do ich poświęcania będą gracze. Stosując tę zasadę opcjonalną po raz pierwszy najlepiej przyjąć standardowy stosunek wartości Oczek do PD (tj. 1 do 100), a dopiero po rozegraniu kilku sesji zmienić go w zależności od preferencji grupy.
Wprowadzenie Oczek do gry
Chociaż przyznawanie odpowiedniej ilości Oczek w zależności od sytuacji wymaga trochę czasu na nabranie wprawy, zasadę tę można wykorzystać w rozgrywce ad hoc. Niektórzy mogą jednak chcieć, aby Oczka nie były jedynie narzędziem mechaniki - by wyrażały coś istniejącego w świecie gry, jakąś nadzwyczajną siłę lub byt, który w jakiś sposób pomaga graczom. W konkretnych światach mogą to być np. potęga wiary, siła opowieści, bohaterskie przeznaczenie, boskie względy lub zwyczajne szczęście. Wprowadzając Oczka do gry, MP powinien brać pod uwagę wykorzystywany setting, aby łatwiej było odwzorować tę zasadę w fantastycznym świecie i lepiej dostosować ją do jego realiów.