O Power Rangers, osach i polskich przyrodnikach

udało się połączyć moje trzy pasje: fantastyka, biologia i historia

Kiedyś gdzieś czytałem, że nasi rządzący chcieli zrobić jakiś przedmiot w szkole łączący chyba historię, geografię i biologię. Oczywiście masa nosaczy momentalnie zaczęła torpedować pomysł. A ja sobie wtedy myślę o notach, taki jak Twoja, myślę sobie nawet o swoich grach, gdzie ktoś chował się w lesie bambusowym, w czasie drugiej wojny światowej w Azji. Gdzie młody człowiek nie uczy się na pamięć, a uczy się przez pokazanie kontekstu. Ale jak wiadomo, stara pruska szkoła jest najlepsza, żeby szare masy wiedziały że jeden dzwonek oznacza przerwę od pracy a dwa dzwonki oznaczają powrót do pracy…

Pomysł dotyczy połączenie przedmiotów w przyrodę dla klas 4-6 szkoły podstawowej, co najpewniej ma być odpowiednikiem zajęć STEM z krajów zachodnich. Osobiście sceptycznie podchodzę do tego pomysł, lecz od razu muszę zaznaczyć, że nie jestem w tej materii osobą obiektywną, ponieważ nauczam biologii (choć na ten moment ministerstwo zapewnia, że nie będziemy musieli inwestować w kursy doszkalające). Kiedyś mieliśmy podobne rozwiązanie dla liceum, gdzie zarys był taki, że nauczyciele omawiają różne zagadnienia z różnych perspektyw np. najpierw wielkie odkrycia z biologii, później chemii, fizyki i na koniec z geografii. Mój początek kariery zawodowej przypadł na zakończenie tego przedmiotu i uczyłem ostatni rocznik z tej podstawy programowej. Niestety przedmiot nie budził u mnie pozytywnych skojarzeń. Wiedza był strasznie powierzchowna a podstawa programowa tak ogólna, że w praktyce wszyscy robili co im się podoba. Z jednej strony ta wolność sprawiała, że mogłem sobie wybrać tematy według mnie ważne, a także nie przejmować się ramami jedno przedmiotu. Z drugiej strony wymagało to od mnie multum dodatkowej pracy, dokształcania się w innych dziedzinach (np. z fizyki), podręcznik był momentami chaotyczny i treści rozdziałów dziwnie połączone, a także luki w standaryzacji sprawiał, że każdy uczeń mógł wychodzić z inną wiedzą (w jednym liceum będzie porządnie zrobiony temat GMO, bo z miał z biologiem, w innym energii jądrowej, a jeszcze inny najlepiej poznał zagadanie z chemii). Kolejna kwestia, że powierzchowność tematów sprawiała, że dla kontekstu sporo trzeba było dopowiadać np. przy tematach około genetycznych jak GMO. Dlatego uważam z mojego skromnego doświadczenia, że wykonanie tego przedmiotu były nie najlepsze.

Jak to będzie z przyrodą w szkole podstawowej? Byłem na spotkaniu internetowym nauczycieli z przedstawicielami ministerstwa i na razie nie podjęto żadnych konkretnych decyzji, jak to będzie ostatecznie wyglądać. Fajnie, że takie spotkanie zostało zorganizowane, mam tylko nadzieje, że tym razem nasze uwagi zostaną uwzględnione, ponieważ przy skracaniu podstawy programowej niestety nie odniosłem wrażenia, żeby rzeczywiście ktoś przejął się postulatami nauczycieli (najbardziej zdziwiło mnie, że prawo Hardego Weibnerga zostało na rozszerzeniu, co uważam za błąd, ponieważ jest to zbyt abstrakcyjne zagadnienie na tym poziomie edukacji). Największe obawy środowiska polegają na tym, że wiedza będzie zbyt powierzchowna i uczniom będzie brakowało podstaw, na których będzie budowana praca na następnych poziomach edukacji. Czy tak będzie? Na ten moment ciężko cokolwiek powiedzieć i osobiście nie mam wyrobionego jednoznacznego zdania na ten temat.

W kwestii pamięciówy. Tutaj wszystko zależy od podejścia nauczyciela i podręczników, choć system niestety nie pomaga, a mam wrażenie częściej kładzie kłody pod nogi. Można iść w szczególiki i sprawdzać ucznia z budowy pantofelka i recytowania definicji. Osobiście jednak traktuje swój przedmiot, jako okazje do zwrócenia uwagi na ważne tematy, budowania kontekstu przy innych oraz rozwoju kompetencji poznawczych. Przykładowo omawiając owady mówimy o ich roli w przyrodzie, co jest okazją do uzasadnienia potrzeby problem ochrony środowiska. Biologia molekularna buduje kontekst  do tematu inżynierii genetycznej i pokazania, że to nie czarna magia. Fajnie można to zaobserwować przy omawianiu człowieka: najpierw w każdym dziale omawiamy działanie danego układu, potem na przykładzie jego chorób pokazujemy, co się dzieje, gdy nie działa i na koniec, co robić, żeby do tego nie doszło.

Przy zaliczeniach staram się unikać prostych zadań z wyrecytowaniem formułki, lecz skupiam się na zadaniach np. analizy informacji z tekstu, wyłapywania błędów, wyszukiwania informacji, porównania pojęć, wyciągania wniosków na podstawie posiadanej wiedzy (moje ulubione zadanie: na podstawie opisu środowiska rośliny określ, jakie rodzaj przekształceń organów będą dla niej korzystne), projektowaniu, wykonywaniu i analizie doświadczeń itp. Fajnie tutaj działają zadania maturalne z biologii, które zamiast po prostu sprawdzać samą wiedzę ucznia, stara się testować, czy uczeń potrafi ją używać. Problem w tym jednak, że wymaga to kombinowania ze strony nauczyciela i uważam, że nie zawsze wychodzi tak jak bym tego oczekiwał.