Niepamięć

Amnezja w przecudnej audiowizualnej oprawie

Autor: Łukasz 'luke.orlowsky' Orłowski

Niepamięć
Zjawisko filmowej niepamięci posiada długą i interesującą historię. Kino od zawsze z wielką chęcią żywiło się opowieściami, których siłą napędową było poszukiwanie utraconej tożsamości. Chociaż ten motyw solidnie eksploatowano już za czasów Hitchcocka, nie uległ on wcale przedawnieniu. Świadczy o tym mnogość nowych produkcji, którym tematyka amnezji nie jest obca. Coraz ciekawsze są również sposoby ujmowania tego wątku przez filmowców. Od wyraźnie humorystycznego podejścia – w stylu animowanego "Gdzie jest Nemo" oraz Sandlerowskich "50-ciu pierwszych randek" – po ten nieco poważniejszy – znany z filmów o Jasonie Bournie, czy z niedawnego remake’u "Pamięci absolutnej". Zdarzają się także pozycje pokroju "Memento" lub "Wyspy tajemnic", które niepamięć ekranowych bohaterów przekuwają w pretekst do egzystencjalnych dywagacji nad naturą człowieka. Do tej ostatniej kategorii pretendować miał zapewne najnowszy obraz Josepha Kosinskiego.

Zanim jednak przejdziemy do analizy treści filmu, warto wpierw pochylić się nad jego formą. Stanowi ona bowiem najmocniejszy punkt produkcji. Jest to o tyle istotne, że Niepamięć należy do tej odmiany kina science fiction, w której aspekt wizualny odgrywa naprawdę kluczową rolę. Przedstawiony na ekranie postapokaliptyczny krajobraz śmiało może konkurować z najodważniejszymi kreacjami mistrzów gatunku. Zaproponowana wizja rzeczywistości jest nie tylko piękna i efektowna, ale także bardzo przemyślana. Malownicza różnorodność występujących w filmie lokacji tworzy sugestywną oraz dojmującą mapę wyniszczonej nuklearną wojną Ziemi.

Estetyczna warstwa Niepamięci przykuwa uwagę z jeszcze jednej przyczyny. Otóż obrazowi udaje się uniknąć scenograficzno-rekwizytorskiego przeładowania, będącego prawdziwą zmorą fantastyki naukowej. Zaprezentowana koncepcja nie jest odjechanym wyobrażeniem pstrokatej przyszłości, a raczej w miarę prawdopodobną prognozą tego, jak mógłby wyglądać świat po wielkiej katastrofie. Swego rodzaju realizmem odznaczają się tutaj także dopracowane i wcale nieprzesadzone modele futurystycznych pojazdów oraz projekty nowatorskich kostiumów. Niewykluczone, że to właśnie dzięki nim produkcja Kosinskiego będzie miała okazję zagościć w masowej świadomości na nieco dłużej. Szansę na to ma na pewno designerska kurtka głównego bohatera, której bardzo mu zazdrościł autor tych słów.



Wielbiciele dobrej fotografii również powinni wyjść z seansu usatysfakcjonowani. Zdjęcia autorstwa Claudio Mirandy, tegorocznego zdobywcy Oscara za Życie Pi, to kawał świetnej operatorskiej roboty. Na oklaski zasługuje zarówno realizacja sekwencji panoramicznych, ukazujących majestat przemierzanych przez protagonistę pejzaży, jak i wykonanie ujęć o bardziej intymnym charakterze, z miłosną sceną w basenie na czele. Nietrudno jest popaść w zachwyt zwłaszcza, że tym pięknym obrazom akompaniuje klimatyczna i odpowiednio dobrana muzyka skomponowana przez elektroniczną grupę M83.

Pochwały mogłyby nie mieć końca, gdyby nie zgrzyty, jakie wywołała fabuła produkcji. Niepamięć bardzo pod tym względem zawodzi, proponując nam, co prawda opowieść całkiem interesującą z założenia, lecz podaną w mało umiejętny i nieprzemyślany sposób. Perfekcyjność filmu od strony formalnej nie idzie w parze z harmonijnością jego narracji. Znajdujące się w scenariuszu wątki sensacyjne, kryminalne i romansowe zamiast połączyć się w spójną, epicką całość, tworzą miszmasz, który częściej nuży niż intryguje.

Podstawowym niedopatrzeniem, jakiego dopuścili się twórcy, było niezachowanie odpowiednich proporcji w rozstawianiu poszczególnych motywów. Wiele ciekawie zapowiadających się fabularnych tropów straciło przez to okazję na porządne rozwinięcie, nierzadko ustępując miejsca zupełnie nudnym, a rozdętym do granic możliwości pomysłom. Najbardziej ucierpiał chyba wątek Padlinożerców, czyli głównych antagonistów, których los miał potencjał na zostanie najbardziej dramatycznym rozdziałem historii. Tym bardziej niezrozumiała wydaje się decyzja o poświęceniu tak dużej ilości czasu ekranowego w sumie bezcelowemu snuciu się protagonisty po bezkresnych pustkowiach.



Te rozwlekłe sekwencje nabrałyby może na znaczeniu w sytuacji, w której godnego pogłębienia doczekałyby się wspomniane wcześniej treści filozoficzne. Metafizyczne pytania o to "kim jestem", czy "skąd pochodzę" zostały jednak sprowadzone do czczej, łopatologicznej gadaniny, w żaden sposób nie wpływającej na filmową akcję. Wielka szkoda, ponieważ scenariusz krył w sobie co najmniej dwa zaskakujące twisty fabularne, którym przyciężkawe dialogi odebrały sporo z mocy emocjonalnego uderzenia. Byłoby to jednak wciąż wybaczalne, gdyby te zabiegi przysłużyły się jakoś wyraźniejszemu wyartykułowaniu niebanalnego przecież przesłania, które tliło się gdzieś między wierszami. Niestety stało się wręcz odwrotnie.

Fabularne dysproporcje uczyniły z filmu posiadającego całkiem pokaźną i dobrą obsadę spektakl tylko jednego aktora. I chociaż Tom Cruise ma charyzmę potrzebną do zagrania wątpiącego bohatera, który ostatecznie zmienia losy świata, przydałaby mu się czasem pomocna dłoń. Tej roli nie spełniły jednak otaczające go piękne kobiety (w osobach Andrei Riseborough oraz Olgi Kurylenko), ani intrygujący mężczyźni (o obliczach Morgana Freemana i Nikolaja Coster-Waldaua). Obiecujący aktorski drugi plan to na pewno jeden z najbardziej niewykorzystanych, a co za tym idzie nieodżałowanych elementów produkcji.

Niepamięć jest jednak dziełem o ambitnych zamiarach, w którym uważni widzowie odnajdą inspiracje takimi klasykami kina, jak Gwiezdne wojny, 2001: Odyseja kosmiczna, a nawet… Angielski pacjent. Stąd właśnie gorycz, jaką pozostawia po sobie ten rozbudzający oczekiwania, którym nie potrafi sprostać obraz.