Marionetki - Paweł Jaszczuk

Od czasu wielkiego wejścia do polskiego kryminału postaci Eberharda Mocka, stworzonego piórem Marka Krajewskiego, możemy zaobserwować rosnącą liczbę książek w gatunku określanym jako retro kryminał. Swoje cykle stworzyli już Konrad Lewandowski czy Marcin Wroński, swój własny wykreował też Paweł Jaszczuk. Co wyróżnia jego książki spośród wyżej wymienionych? Kilka interesujących szczegółów. Ale może po kolei.



Lato 1938 roku we Lwowie. Niebawem miasto ma zostać gospodarzem międzynarodowego wydarzenia teatralnego – Festiwalu Lalek. Tymczasem kilka dni przed festiwalem trzy pensjonariuszki podczas zabawy znajdują w krzakach ciało mężczyzny bez głowy. Okazuje się, że wkrótce ofiar będzie więcej. Na dodatek ginie jedna z lalek, bardzo cenna hinduska marionetka. Dziennikarz działu kryminalnego lwowskiego "Kuriera" Jakub Sztern postanawia po raz kolejny prowadzić własne śledztwo, Choć, jak się okazuje, tym razem nie będzie to łatwe. Całe otoczenie stanie bowiem przeciw niemu.

Tak jak w poprzednich dwóch książkach Jaszczuka, tak i tutaj głównym bohaterem jest właśnie lwowski dziennikarz śledczy, Jakub Sztern. Jest to rzadkość w polskiej literaturze kryminalnej, zazwyczaj śledztwo prowadzą bowiem policyjni lub prywatni detektywi. Co więcej, Sztern jest z wykształcenia prawnikiem. Wiemy też, że przez czas jakiś wykładał kryminalistykę na lwowskim uniwersytecie. Bez przesady możemy również powiedzieć, że rozwiązywanie tajemniczych morderstw jest jego pasją. Jego zawodową partnerką jest młoda dziennikarka Wilga de Sztrem, co powoduje napięcia między dziennikarzem a jego żoną.

Marionetki przynoszą nam obraz przedwojennego Lwowa prawie doskonały. Uwielbienie autora dla detalu w opisach realiów miasta widoczne jest na każdej niemal stronie. Ta mrówcza praca autora olśniewa czytelnika swoją barwą i umiłowaniem szczegółu, ale jest zarazem elementem przyćmiewającym samą akcję powieści. Owszem, poruszając się po Lwowie w towarzystwie bohaterów mamy przed sobą obraz tego pięknego miasta, ale powinien on być jedynie dekoracją dla właściwej akcji książki. Cóż na przykład wynika z tego, że mamy co i rusz wplatane słowa lwowskiej gwary, zwanej bałakiem, jeśli kuleje przez to rozwój wypadków? Jest autentyzm, detal do najdrobniejszego szczegółu, ale nie to w powieści sensacyjnej jest rzeczą najważniejszą. Trudno nie odnieść wrażenia, że autorowi nie udało się udźwignąć na raz dwóch wyzwań – konstrukcji świata powieści i intrygi kryminalnej, która byłaby zajmującą opowieścią dla odbiorcy. W efekcie otrzymujemy wspaniały, oszałamiający niemal świat przedwojennego Lwowa i mierną intrygę, której rozwiązanie jest jasne dla czytelnika na długo przed końcem powieści.

Bardzo interesujący natomiast jest w powieści wątek postępującego procesu podupadania prasy. Coraz mniejsze nakłady powodują daleko idące skutki. Po pierwsze, dla zwiększenia nakładu serwuje się czytelnikom coraz więcej krwi, sensacji, plotki. Nawet kosztem prawdy. Po drugie, redakcje zmniejszają zatrudnienie, pozbywając się najdłuższych stażem pracowników, co również wpływa na jakość dziennika. Opisane przez Jaszczuka sytuacje są bardzo prawdopodobne i przekonywają czytelników. Zwłaszcza dziś, gdy na własne oczy oglądamy działanie właściwie takich samych mechanizmów.

Marionetki są najsłabszą jak dotąd powieścią z Jakubem Szternem w roli głównej. To właściwie powieść obyczajowa z wątkiem kryminalnym, a nie kryminał z prawdziwego zdarzenia. Wielka szkoda, że autorowi tym razem zabrakło pomysłu na ciekawą intrygę, bo mógł po raz kolejny stworzyć naprawdę interesującą opowieść. Tym razem otrzymaliśmy jedynie powieść w klimacie retro i niewiele więcej. Dla miłośników przedwojennej Polski rzecz obowiązkowa, dla wielbicieli ciekawych zagadek – niekoniecznie. Zaloguj się, aby wyłączyć tę reklamę