[KB#15] Realistyczny rozwój postaci w RPG

"Życie krótkie, nauka sztuki długa, doświadczenie mylne, poznanie trudne."
Hipokrates

Wprowadzenie
Rozwój postaci w erpegach wszelkiej maści jest nierealistyczny. Zanim ktoś zacznie protestować ("a niby kto powiedział, że erpegi mają być realistyczne?!") i ponadto żeby notka miała sens, drobne uściślenie: załóżmy, że rozwój postaci w grach fabularnych powinien być realistyczny. Przez "realistyczny" rozumiem tutaj nie tyle "oddający rzeczywistość", co "spójny z mechaniką systemu w kontekście świata przedstawionego i konwencji". Nie zamierzam omawiać tutaj szczegółowych rozwiązań mechanicznych, lecz ogólne podejście. Na początku spróbuję wykazać, skąd się bierze moje przekonanie o braku realizmu w znanych mi rozwiązaniach. Dowód opiera się na pewnym zjawisku, które zilustruję na przykładzie gier komputerowych ("Panie i Panowie, dzisiejszego wieczoru zmierzą się ze sobą wielokrotni mistrzowie świata wagi ciężkiej: kultowy BioooWaaareee oraz rewolucyjna Beeetheeesdaaa!"), bowiem mnogość rozwiązań spotykanych wśród tradycyjnych erpegów rozmyłaby ostrość przekazu. Następnie zaproponuję podejście, które - w mniejszym lub większym stopniu - można zastosować w dowolnym, papierowym systemie RPG, bowiem jest praktycznie niezależne od mechaniki. Mam cichą nadzieję, że nie wyważę przy tym otwartych drzwi i nie okaże się, że podobne rozwiązania stosujecie od dawna na swoich sesjach, albo że istnieje system, który realizuje identyczną koncepcję. Zatem do rzeczy!

O dwóch podejściach do rozwoju postaci w cRPG i co z tego wynika
Jeśli chodzi o rozwój postaci w cRPG, to można wyróżnić dwie szkoły: falenicką i otwocką. Praktycznie każda gra tego typu daje się tak sklasyfikować, ale szczególnie wyrazistymi przedstawicielami są z jednej strony gry BioWare (seria "Baldurs Gate" i pochodne), reprezentantem zaś drugiej tytuły ze stajni Bethesdy (seria "Elder Scrolls", czyli "Arena", "Daggerfall", "Morrowind" i następcy). Mniejsza o to, która której, bo chyba nikt - a w każdym razie ja - nie wie, jakie są specyficzne cechy wspomnianych szkół.

W erpegach Bethesdy mamy dość rozbudowaną listę umiejętności, które zasadniczo rozwijają się najzwyczajniej w świecie poprzez usus. Jeśli wymachujesz długim mieczem, to każdy wykonany atak (być może dodatkowym warunkiem jest sukces, ale to nie jest istotne dla tych rozważań) przyczynia się do wzrostu umiejętności walki długim mieczem. Jeśli dużo biegasz, to biegasz coraz szybciej. Jeśli pichcisz eliksiry, to każde kolejne warzenie rozwija postać w tym zakresie. Jeśli wykuwasz bronie, otwierasz zamki, robisz cokolwiek innego, co wymaga określonych umiejętności, to każde kolejne użycie nabija pedeki na konto umiejętności za to odpowiedzialnej. W efekcie rozwój postaci przebiega harmonijnie, ściśle korespondując z faktycznymi, nie zaś domniemanymi poczynaniami w świecie gry. Przy założeniu, że gracz całkowicie kontroluje życie bohatera bez żadnych cięć przez całą dobę (przyjmijmy, że ukrycie przed graczem czynności takich, jak załatwianie potrzeb fizjologicznych, cięciem nie jest, lecz tylko drobnym uproszczeniem, zupełnie nie wpływającym na podnoszenie zdolności postaci) można by chyba nazwać takie rozwiązanie realistycznym. A jednak wielu, być może z powodu milczącego odrzucania wspomnianego założenia, szydzi z rozwoju postaci wg Bethesdy, zauważając, że kładzenie ciężkich przedmiotów na spacji (albo innym klawiszu skoku) nie oddaje nabywania doświadczenia tudzież treningu w realistyczny sposób.

Odmienne podejście realizuje w swoich produkcjach BioWare. W "baldurach" gromadzimy pedeki, gromadzimy, gromadzimy, a kiedy stuknie level możemy je wydać w zasadzie w dowolny sposób. Nie można tego procesu w żaden sposób zautomatyzować tak, abyśmy mogli odejść od kompa, a przez ten czas postać sama się trenowała. Efekt tego może być taki, że kiedy grałem w BG1 urocza Imoen swój pierwszy zamek otworzyła... zostawszy mistrzem w tym fachu (bodaj ponad 90% "Otwierania zamków")! Jedynym wytłumaczeniem tego faktu musi być założenie, że nie śledzimy bohaterów 7/24 - to co widzimy na ekranie jest "montażem" najważniejszych z punktu widzenia dramaturgii scen. Tymczasem bohaterowie na stronie załatwiają potrzeby fizjologiczne (jedzą, cedzą kartofelki i takie tam) i... najwyraźniej trenują albo generalnie poszerzają swoją wiedzę.

Jak widać na powyższych przykładach w cRPG realizm rozwoju postaci lub jego brak zależy tylko i wyłącznie od przyjętych założeń. Obiektywnie żadne znane mi rozwiązanie nie może rościć sobie prawa do bycia realistycznym.

Nierealistyczny rozwój postaci w papierowych erpegach
Rozwiązanie najczęściej stosowane w papierowych erpegach jest w zasadzie zbliżone do preferowanego przez BioWare. Po sesji przydzielane są zazwyczaj punkty doświadczenia, karmy, sławy, itd., itp., które można wymienić na rozwój postaci według ściśle określonych w danym systemie reguł. I tak zazwyczaj nic nie stoi na przeszkodzie, żeby postać, która przez całą sesję na przemian prała wrogów, zbierała po pysku, ścigała, albo uciekała, nabywając przy tym kilka blizn i nie zamieniwszy z nikim spoza drużyny nawet jednego słowa (nie licząc supozycji odnośnie pochodzenia przeciwników), rozwinęła sobie dajmy na to "Plotkowanie", albo "Inteligencję" (o ile oczywiście zgromadziła wystarczającą liczbę punktów doświadczenia). I o ile w cRPG to ujdzie, o tyle nijak nie mogę tego wybronić w przypadku papierowych erpegów, gdzie - pomijając przypadki szczególne - gracz jest ze swoją postacią całą dobę, a w związku z tym, jeśli by sobie coś tam trenowała na boku, to raczej by o tym wiedział.

Potwierdzeniem oderwanego od rzeczywistości sposobu rozwijania postaci jest jeszcze jedna kwestia, z której zdaje sobie sprawę każdy, kto analizował statystyki NPCów w oficjalnych przygodach do chyba dowolnego systemu mainstreamowego. Otóż całkiem nie trudno znaleźć tam postacie, które - przy uwzględnieniu zasad mechaniki danego systemu i zasad rozwoju postaci - nie mają prawa istnieć! Nie mam tu na myśli postaci, dla podpakowania których można znaleźć jakieś uzasadnienie, lecz takie, które powinny podlegać takim samym regułom, co postacie graczy. Innymi słowy mechanika tak bardzo nierealistycznie oddaje rozwój bohatera, że autorzy przygód często muszą ją zignorować, żeby stworzyć postacie pasujące do założeń scenariusza.

Co z tym fantem zrobić?
Proponuję - o ile system na to pozwala (tzn. nie ma w nim czegoś w rodzaju poziomów, na które awans skutkuje podniesieniem kilku cech/umiejętności/innych współczynników za jednym zamachem), albo uczestnicy nie mają problemu z pogwałceniem mechaniki - zrezygnować całkowicie z przydzielania punktów doświadczenia. Uważam, że najbardziej realistycznym rozwiązaniem będzie rozwijanie postaci w oparciu o dyskusję o tym, czego w kontekście danej przygody postać mogła się nauczyć, z ukierunkowaniem na to, czego gracz chciałby się nauczyć. Można to robić bezpośrednio po zakończeniu sesji lub dopiero przed następną sesją. W tym drugim przypadku dodatkową wartością będzie naturalne przypomnienie wydarzeń z ostatniej sesji, co zbuduje kontekst i ułatwi "wejście" w nowy scenariusz. Gracze wspólnie z MG po prostu ustalają, jaką cechę, umiejętność, czy co tam innego może dana postać rozwinąć i o ile. Nie trzeba przy tym zapominać o ustalonych w mechanice zasadach rozwoju postaci - tzn. można przyjąć, że rozwinąć można tylko to, na co pozwala w danym momencie mechanika (przy założeniu posiadania odpowiedniej liczby pedeków). Tempo rozwoju można swobodnie dostosowywać do specyfiki systemu i oczekiwań uczestników zabawy - w razie potrzeby można nawet np. przydzielić pół punktu (czy innej jednostki), które nie będzie istotne mechanicznie do czasu skompletowania drugiej połowy. Zwłaszcza jeśli np. dwóch graczy chce rozwinąć siłę, obie postaci startują z podobnego poziomu, ale w trakcie przygody jedna z nich ewidentnie więcej się nadźwigała niż druga - wówczas jeden może dostać punkt, a drugi tylko pół.

W przypadku pozostałych systemów można spróbować obżenić tradycyjne przydzielanie punktów doświadczenia z powyższą propozycją negocjacji rozwinięć. Tzn. wprowadzić negocjacje wszędzie tam, gdzie da się to zrobić, nie zaburzając mechaniki związanej z awansowaniem na kolejne poziomy (co nadal może zależeć od przydzielanych tradycyjnie pedeków).

Udanej gry!

P.S. Mam nadzieję, że wywód nie jest mętny i nie gubi logiki. Ciężko się pisze z doskoku i na akord (między jednym a drugim atakiem dzidziołaka).

P.S. 2 Notka powstała z okazji piętnastej edycji Karnawału Blogowego