Inne okręty - Romuald Pawlak

Podobno na wieść o tym, że Indianie nie chcą się poddać, Ferdynand Aragoński zareagował bez namysłu. Stwierdził mianowicie: "Zmusimy was do uległości wobec władzy i do posłuszeństwa wobec Kościoła i jego książąt, zagarniemy was, wasze żony i dzieci i uczynimy z was niewolników". Nic dodać, nic ująć. Jego słowa sprawdziły się parę dziesięcioleci później, kiedy to Ameryka Środkowa i Południowa spłynęły krwią. W 1521 roku Ferdynand Cortez na gruzach azteckiej potęgi założył Nową Hiszpanię, zaś dziesięć lat później Francisco Pizarro zajął stolicę inkaskiego imperium słońca - Cuzco. Oto przykład kariery od zera do bohatera. Pizarro, syn z nieprawego łoża, wyruszał na podbój Nowego Świata na czele 3 okrętów (tak, to nie żart - słownie trzech), 180 ludzi i 27 kawalerzystów. Zginął z rąk skrytobójcy we własnym pałacu w Limie, dorobiwszy się przedtem czwórki pół-indiańskich dzieci i reputacji okrutnika. Czerwonoskórzy byli za jego czasów prześladowani, zmuszani do niewolniczej pracy i masakrowani.

Co by się jednak stało, gdyby podczas kluczowej bitwy koń Pizarra po prostu się potknął? Inkowie zmiażdżyliby jego skromną armię, a między dwoma mocarstwami rozpocząłby się okres kruchego zawieszenia broni. W takim właśnie okresie przyszło żyć Pedro de Manjarresowi, kapitanowi karaweli "Gwiazda Morza", bohaterowi powieści Inne okręty Romualda Pawlaka. De Manjarres jest jednym z licznych handlarzy, którzy na styku dwóch kultur usiłują robić złote interesy. Niemłody już kupiec od paru lat darzy wielką, odwzajemnioną miłością piękną Indiankę Asarpay. Kiedy więc Hiszpan dowiaduje się, że jego pobratymcy szykują się do kolejnej inwazji, wyrusza w głąb Peru, aby uratować ukochaną z zawieruchy wojennej. Wśród dzikich andyjskich szczytów marynarz nie radzi sobie najlepiej i wkrótce zostaje przechwycony przez indiańskich zwiadowców. Ci, podejrzewając Pedra o szpiegostwo, zmuszają go do wypicia napoju prawdy. Od tego momentu nawiedzają go dziwaczne, niepokojące wizje przyszłości, zaś dookoła toczy się wojna o panowanie nad Peru, która nie idzie Hiszpanom najlepiej.

Romuald Pawlak nie próbuje wplatać losów swoich bohaterów w autentyczne wydarzenia, nie manipuluje historią, a po prostu pisze ją od nowa. Serwuje nam opis karkołomnego przemarszu hiszpańskiej armii przez góry, wojny podjazdowej, wojskowej taktyki, wielkich bitw i zdobywania miast. Wszystkie te fikcyjne zdarzenia osadza zgrabnie w realiach świata peruwiańskiego. Opisywane przez niego miasta, zatoki i rzeki rzeczywiście znajdziemy na mapie. Nawet inkaskie miasta, sztuka i kultura Indian oraz ich wierzenia noszą znamiona autentyczności, a jednocześnie doskonale wplatają się w powieść. Widać, że autor dobrze odrobił lekcje. Być może zabrzmi to makabrycznie, ale w książce Pawlaka bardzo dobrze wypadają też sceny tortur, gwałtów i wszelakich okrucieństw wojennych. Wiadomo - książka traktująca o podboju nie może się obyć bez opisu masowego mordu czy pobojowiska. Cała sztuka polega jednak na tym, aby taką scenę przedstawić w sposób, który na czytelniku zrobi odpowiednio przygnębiające wrażenie, a jednocześnie nie zatracić dobrego smaku. Z tego zadania autor wywiązał się znakomicie.

Na tle dziejowych zmian i walk pomiędzy narodami bladziej wypadają główni bohaterowie. Podczas lektury nie mogłam się oprzeć wrażeniu, że ich psychika jest odrobinę płytka, a zachowania przewidywalne. Nasz Pedro to przykład klasycznego archetypu Kmicica, czyli zabijaka o dobrym sercu, który lubi sobie popić i nabroić, ale dla ukochanej kobiety gotów jest na wszystko - nawet ustatkować się i wieść spokojne wiejskie życie. Hiszpański generał Cristobal Vaca de Andagoya jest apodyktyczny, okrutny i zadufany sobie jak na okupanta przystało, zaś dla przeciwwagi towarzyszący mu dobry ojczulek San Lucar w przewidywalny sposób odda życie za słuszną sprawę. Asarpay, jak to często bywa w przypadku książkowych ukochanych, jest kobietą tajemniczą i mądrą, bez której mężczyzna byłby bezradny niczym dziecko. Całość pachnie stereotypem, ale może właśnie dzięki temu książkę tak świetnie się czyta?

Bo faktem jest, że Inne okręty czyta się doskonale. To kolejna (po Ostatniej Sadze) udana powieść wydawnictwa Runa osadzona w historycznych realiach. Pawlak nie nudzi, nie moralizuje nachalnie, zręcznie przeplata trzon książki obszernymi wizjami przyszłości. Muszę się jednak przyznać, że do przeczytania Innych okrętów skłoniła mnie przede wszystkim świetna okładka Dagmary Matuszak - dobrze skomponowana, w ciepłej kolorystyce i w udany sposób nawiązująca do historycznego malarstwa epoki. Inne okręty polecam każdemu, kto tęskni za dobrą książką przygodową. Ta opowieść o Europejczykach zagubionych w egzotycznym świecie będzie szczególnie ciekawa dla czytelników, którzy choć trochę zaznajomieni są z prawdziwą historią podboju Ameryki. Kto wie, może rzeczywiście mało brakowało, żeby koń Pizarra się potknął? Zaloguj się, aby wyłączyć tę reklamę