Historia twojego życia - Ted Chiang

Na cały dorobek literacki Teda Chianga składa się zaledwie dziewięć opowiadań, z czego osiem trafiło do wydanego przez Solaris tomu. Za każde z nich autor otrzymał się co najmniej jedną nagrodę literacką z najwyższej półki, jak choćby Nebula, czy Locus, a cały zbiór uhonorowany został SFinksem w kategorii Książka Roku 2006. O teksty młodego amerykańskiego pisarza azjatyckiego pochodzenia walczą największe światowe periodyki, a i nasze rodzime magazyny drukowały już jego nowele. Nieistniejący już SFinks opublikował tytułową Historię twojego życia, a z Nowej Fantastyki czytelnicy mogą znać Piekło to nieobecność Boga.

Jednakże nie o nagrodach, a o samych opowiadaniach winna traktować ta recenzja. Określając, tak w ramach wstępu, wszystkie te teksty można powiedzieć, że cechują się one nietuzinkowymi tematami, wiarygodnymi bohaterami, wciągającym klimatem oraz – przede wszystkim – oryginalnością formy. Chiang bierze na tapetę wątki wielokrotnie już w literaturze poruszane, jak chociażby przybycie na Ziemię kosmitów, czy tworzenie nadludzi, ale podchodzi do nich w inny sposób, aniżeli poprzednicy.

Przykładem tego jest otwierająca zbiór Wieża Babilonu – tekst wnoszący nową jakość do starej jak świat opowieści biblijnej. Chiang oparł oś fabuły na wędrówce robotników na szczyt Wieży Babel, zajmując się tematem od strony architektonicznej. Nie poruszał bezpośrednio problemów wiary, miejsca człowieka na ziemi, czy też porozumienia z Bogiem, a mimo to stworzył dzieło, które zmusza czytelnika do pewnych rozważań.

Jest to kolejna cecha charakterystyczna dla twórczości tegoż autora - nie prawi on nam morałów. Jego teksty pełne są trudnych pytań, poruszają różnorakie problemy, ale Chiang nigdy nie podaje nam gotowego rozwiązania. Najbardziej uwidocznione jest to w Co ma cieszyć oczy, czyli opowiadaniu – reportażu, zamykającym Historię…. Kolejno przedstawiane nam są opinie postaci, ewolucje ich poglądów, a także związane z pewnymi decyzjami konsekwencje, ale ani razu autor nie opowiada się po żadnej ze stron. Pozwala nam samym osądzić daną kwestię nie przekazując swoich przekonań, a jedynie ukazując pełen obraz sytuacji.

Pod tym względem bardzo podobne do dwóch wyżej wspomnianych opowiadań jest Piekło to nieobecność Boga. Opisana w nim wizja rzeczywistości ma jedną, bardzo charakterystyczną cechę - fakt, iż istnienie Boga jest pewnikiem. Wiarę zastąpiła wiedza, gdyż mieszkańcy ziemskiego padołu regularnie odwiedzani są przez istoty anielskie, które oprócz cudów i nawróceń, swoim pojawianiem się dokonują także ogromnych zniszczeń. Pierwszoplanową postacią jest Neil Fisk – człowiek okrutnie doświadczony przez los, przez co znienawidził on własnego Stwórcę. Jednocześnie bohater toczy wewnętrzną walkę, gdyż zdaje sobie sprawę, że jedyną drogą do Nieba jest bezwarunkowa miłość do Boga. Jego historia, konfrontowana z wątkami innych postaci, również zmusza nas do ustosunkowania się do problemu: czy słusznym jest traktowanie zbawienia jako środka, a nie celu? Kolejny problem, i znowu nie ma jednoznacznego rozwiązania. Finał opowiadania jest bardzo enigmatyczny, co sprawia, że zamiast rozwiewać wątpliwości, podsyca je, a nawet rodzi nowe.

Jeżeli chodzi o teksty enigmatyczne, to zdecydowanie wyróżnia się na tym polu Ewolucja ludzkiej nauki. W zasadzie trudno jednoznacznie określić je jako opowiadanie, ponieważ ma formę listu otwartego, bądź artykułu naukowego. Wszystkie elementy świata przedstawionego stanowią puzzle, ukryte w aluzjach, bądź bezpośrednich opisach. Jedyną postacią jest autor owego tekstu, przybliżający nam sytuację świata, w którym pojawili się tak zwani metaludzie – obdarzeni olbrzymimi zdolnościami umysłowymi nadludzie. Przesłanie opowiadania ciężko jest określić. Na pewno nie można nazwać Ewolucji… tekstem błyskotliwym, ale zdecydowanie pobudza ona naszą wyobraźnię – a to już ogromny atut.

Siedemdziesiąt dwie litery oraz Dzielenie przez zero wyróżniają się w Historii…, ale w negatywnym tego słowa znaczeniu. Na tle pozostałych tekstów wypadają blado, mimo iż oba stoją na dobrym poziomie. Pierwszy z nich to historia młodego inżyniera, błyskotliwego twórcy golemów. W jego rzeczywistości owe quasi-żywe maszyny stanowią podstawę siły roboczej, a ich działanie umożliwione jest dzięki kabale. Pomysł na opowiadanie był ciekawy, ale niestety fabuła grzęźnie w natłoku zbędnych informacji. Za dużo jest tu wyjaśnień działania wszelakich mechanizmów, zbyt wiele uczonych dysput postaci, i stanowczo nadmierna ilość przemieszanych ze sobą dziedzin nauki. Co do Dzielenia…, to bardzo przypadł mi do gustu zabieg przeplatania "tekstu właściwego" wstawkami z teorii matematyki. Owe komentarze stapiają się z akcją, stanowiąc bardzo dobre przejścia między kolejnymi scenami, jednakże niekiedy są niezrozumiałe. Sadzę, że Chiang przecenił poziom wiedzy z zakresu matematyki, jaki posiada przeciętny zjadacz chleba i przytoczył kilka zbyt zawiłych tez. Momentami po prostu nie miałem pojęcia, o czym autor pisze.

Na koniec zostawiłem sobie dwa prawdziwe rarytasy, czyli tekst tytułowy: Historia twojego życia oraz Zrozum. Pierwszy z nich to opowieść o dr Louise Banks, lingwistce, która zostaje wcielona do rządowego zespołu, mającego za zadanie znaleźć sposób porozumienia się z przybyłymi na Ziemię kosmitami. Chiang i w tym tekście popisał się ogromnym talentem, wykorzystując rozważania na temat języków do analizy sposobu ludzkiej percepcji. Konfrontuje on nasz liniowy sposób myślenia z szerszym spojrzeniem, jakie prezentują obcy. Przy okazji analizuje pojęcia predestynacji oraz możliwość przewidywania przyszłości, a czyni to z ominięciem nadprzyrodzonych sposobów, skupiając się na czysto naukowym podejściu.

Jednakże moim ulubionym tekstem jest Zrozum. Głównym bohaterem jest mężczyzna - ofiara wypadku – który doznał poważnych uszkodzeń mózgu. W jego leczeniu zastosowany zostaje nowatorski lek hormonalny, co sprawia, że staje się on nadczłowiekiem. Praktycznie całe opowiadanie opiera się na monologu wewnętrznym tego bohatera, przed którym otwiera się zupełnie nowy świat. Chiang wykorzystuje te opisy, by - kawałek po kawałku - przeanalizować ludzką psychikę. W tym opowiadaniu znalazłem mnóstwo błyskotliwych spostrzeżeń na temat nas samych, o których nie miałem wcześniej pojęcia. Dzięki sposobowi narracji, na pozór oczywiste prawdy nabierają nowego znaczenia, zmuszając czytelnika do spojrzenia wewnątrz samego siebie. Przesycony naukowymi pojęciami tekst pobudza nie tylko wyobraźnię, ale przede wszystkim rozum, a jednocześnie nie jest pozbawiony zwrotów akcji.

Historia twojego życia to wyjątkowy zbiór opowiadań. Pięć z nich to teksty genialne, jeden intryguje, a dwa pozostałe stoją na bardzo dobrym poziomie. W sumie otrzymujemy książkę, jakich mało, bo i jej autor to ogromny talent. Utwory autorstwa Teda Chianga wyróżniają się nie tylko ciekawym doborem tematów, ale przede wszystkim wzajemnym przenikaniem się beletrystyki i nauki, dzięki czemu opowiadania nabierają charakteru tekstów popularnonaukowych. Podczas lektury czułem się, jakbym czytał wyjątkowo dobrze napisany podręcznik akademicki, w którym fabuła była zaledwie trafnym przykładem wyjaśniającym postawione przez autora tezy.
Zaloguj się, aby wyłączyć tę reklamę