Czarnoksiężnicy - antologia

Choć z roku na rok ludzkość zmniejsza obszar swojej niewiedzy o świecie, to dla każdego z nas świat ten jest do pewnego stopnia niezrozumiały. Niektórzy lukę w swej wiedzy wypełniają dogmatami religii, niektórzy na poły religijną wiarą w naukę. Ale i to często nie wystarcza dla znalezienia zadowalających wytłumaczeń dla pewnych zjawisk i procesów, które zachodzą wokół nas i w nas samych.

Pozostaje więc zwrócić się w kierunku myślenia magicznego, które towarzyszy człowiekowi od zawsze i do dzisiaj mocno się trzyma, pomimo licznych prób wyrugowania go ze świadomości społecznej. Pozostaje szukać wiedzy w starożytnych mitach, będących skarbnicą zapomnianej wiedzy i przemawiających do naszych najgłębszych emocji.



Elementy myślenia magicznego i mitów są istotnymi składnikami współczesnej fantasy, która częstokroć z powodzeniem próbuje konstruować nowe mitologie, odpowiadające aktualnemu stanowi wiedzy i społecznemu klimatowi. Można więc zaryzykować stwierdzenie, że obecna popularność fantasy świadczy o tym, iż w pewien sposób przyczynia się ona do zaspokajania ludzkiej potrzeby wypełnienia luk w racjonalnej wiedzy o świecie.

Doskonałą próbkę mitotwórczych możliwości nowoczesnej fantasy ukazuje nam obszerna antologia Czarnoksiężnicy. Zaprezentowano w niej panteon anglosaskich mistrzów fantastyki, a bohaterem każdej z napisanych przez nich opowieści została postać władająca magią i potrafiąca wpływać na kształt rzeczywistości swoją wolą. Mag, czarodziej, czarnoksiężnik – to jedna z najważniejszych figur w fantasy. Jak wygląda jej obecna kondycja?



Po pierwsze przekonujemy się, że tytuł tomu jest nieco mylący, bo niemal równie często jak mężczyźni, czarnoksięstwem parają się kobiety. Na osiemnaście historii zebranych w antologii, osiem opowiada o czarownicach. Okazuje się, że w niczym nie ustępują one swoim męskim odpowiednikom. Neil Gaiman nastrojowo i urokliwie opisuje historię ducha chłopca, który postanawia postawić nagrobek straconej niegdyś wiedźmie (Nagrobek czarownicy). Garth Nix sięga do podań z Wysp Brytyjskich, ukazując losy kobiecej wersji króla Artura, która posiada również pewne cechy Robin Hooda (Ostrokrzew i żelazo).

Niezwykle sympatyczny obraz stosunków pomiędzy obdarzonymi magicznymi zdolnościami matką i córką kreśli Patricia McKillip (Dzień Nadania Imienia). W jej wizji nobilitację zyskuje magia zwykłych czynności domowych i uczuć łączących członków rodziny. O stosunkach rodzinnych opowiada również Elisabeth Hand (Żona Zima) amerykański drwal sprowadza sobie z Islandii małżonkę, która nieoczekiwanie prezentuje swoje zdolności magiczne, stając w obronie przyrody.



Bohaterka utworu McKillip, podobnie jak inna, powołana do życia przez Kage Baker (Nieskazitelny Rubin), zasady posługiwania się magią poznaje w szkole. Tyle szczęścia nie mają ich rówieśnicy, którzy sami muszą odkrywać swoje magiczne zdolności i na własnej skórze przekonywać się, jak trudno je opanować.

Nancy Kress ukazuje współczesnego nastolatka, którego do tej pory życie nie rozpieszczało (Kamienny człowiek). Jared dowiaduje się, że jest magiem, ale początkowo odrzuca swój dar, tak jak i przyjaźń podobnych mu członków tajemniczego Bractwa.

Z kolei Orson Scott Card snuje opowieść w swoim najlepszym stylu (Ojciec kamienia). Jej bohaterem jest poniżany w rodzinnej wiosce chłopiec, który postanawia szukać szczęścia w obcym mieście. Dopiero zetknięcie się z prawdziwym magiem pozwala Ruczajowi rozpoznać drzemiące w nim talenty i wziąć udział w decydującej dla jego krainy rozgrywce.



Oprócz nośnego motywu dojrzewania do bycia czarnoksiężnikiem, w utworach zawartych w tomie znajdziemy również intrygujące wybory moralne, przed którymi autorzy stawiają swoich bohaterów.

Tad Williams przytacza historię złego maga, który zaczął czynić dobro (Ręce obcego). Czy jednak jego przemiana jest autentyczna? Czy można mu wybaczyć dawne winy? A w końcu: co w takiej sytuacji powinien zrobić dobry mag?

Tanith Lee opowiada z kolei o wielkim magu, który w dzień kryje się w ciele nierozgarniętego wiejskiego chłopaka, by nocą wpływać na losy świata (Zinder). Czy w końcu wykorzysta swoje moce, by mścić się na swoich dziennych prześladowcach?

Przed innym dylematem stawia swojego bohatera Terry Dowling (Magycy). Obdarzony okruchem mocy młodzieniec może dokonać tylko jednego aktu magicznego albo oddać swój dar doświadczonemu czarnoksiężnikowi. Jakiego wyboru dokona?



Pomimo wąskiego określenia tematu antologii utwory w niej zebrane wykazują niezwykłe zróżnicowanie poruszanych motywów i form literackich, w jakie te motywy są ujęte. Świadczy to niezbicie o żywotności fantasy jako gatunku i niezliczonych możliwościach kreowania bohaterów obdarzonych magicznymi zdolnościami. Poznając bogactwo wcieleń czarnoksiężników, przekonujemy się, że to postacie dalekie od schematów, niejednoznaczne, skomplikowane wewnętrznie, często bardzo ludzkie. Posiadane zdolności stają się dla nich dokuczliwym brzemieniem równie często co błogosławieństwem. A korzystanie z magicznej mocy obarczone jest licznymi konsekwencjami i wymaga przyjęcia pełnej odpowiedzialności za własne czyny.

Czarnoksiężnicy to doskonała próbka możliwości starych mistrzów i wschodzących gwiazd współczesnej fantasy. Biegłość warsztatowa jest podstawowym wyróżnikiem zamieszczonych w tomie tekstów. Dochodzi do tego oryginalność pomysłów i śmiałość wizji, a także głęboka znajomość psychologii u autorów. Dzięki temu postacie czarnoksiężników są wiarygodne i przekonujące, a kreowane w opowiadaniach nowe mity – atrakcyjne w odbiorze i bliskie współczesnemu człowiekowi. Mówią one bowiem o starych prawdach na nowe sposoby i używają dopasowanego do obecnej wrażliwości języka. Zaloguj się, aby wyłączyć tę reklamę