Aleksandra Wierzchowska – Dzieła wybrane

W związku z bardzo smutną informacją o tragicznej śmierci Oli „Jade Elenne” Wierzchowskiej postanowiłem poszperać w internecie i znaleźć jej publikacje dotyczące historii polskiego fandomu.

W 2015 roku IPN wydał książkę Społeczeństwo polskie w latach 1980–1989, w której znalazł się liczący ok. 20 stron artykuł Oli zatytułowany Literacka subkultura? Polski fandom w latach osiemdziesiątych traktujący o rozwoju zainteresowania fantastyką w polskim społeczeństwie w PRL i związanych z tym ruchach społecznych. Artykuł bezpłatnie można pobrać TUTAJ (wymagana jest rejestracja lub zalogowanie w portalu za pomocą konta na Facebooku lub Google).

W 2017 roku nakładem IPN ukazała się książka Nie tylko partia? Organizacje społeczne w Polsce Ludowej 1944–1989 – geneza, funkcjonowanie, znaczenie (wydaje mi się, że powstanie książki może być pokłosiem konferencji, która odbyła się rok wcześniej), w której znalazł się liczący niespełna 30 stron artykuł  Oli zatytułowany: Wyobraźnia koncesjonowana. Polskie Stowarzyszenie Miłośników Fantastyki (1981–1989). W recenzji książki na portalu dzieje.pl o jej artykule można przeczytać:

Jednymi z najciekawszych artykułów zamieszczonych w wydanym przez IPN zbiorze są te poświęcone organizacjom, które pozornie nie miały żadnego znaczenia politycznego i nie powinny interesować jakichkolwiek struktur władzy PRL. Nawet jeśli tak rzeczywiście było, to fascynujące jest, w jaki sposób członkowie tego rodzaju klubów i stowarzyszeń działali w absurdalnych uwarunkowaniach gospodarki niedoborów.

Przykładem mogą być ambicje środowiska Polskiego Stowarzyszenia Miłośników Fantastyki, których zderzenie z rzeczywistością PRL jest tematem artykułu Aleksandry Wierzchowskiej z Instytutu Historii PAN. Jedną z najważniejszych bolączek pasjonatów SF i fantasy była niemożność wydawania przez państwowe wydawnictwa satysfakcjonującej ich liczby publikacji. Dodatkowo działalność środowiska paraliżowały ciągnące się przez całe lata osiemdziesiąte „walki frakcyjne”. Pomimo to, jak zauważa autorka, polskim fantastom „udawało się” organizować interesujące wydarzenia, również z udziałem gości zza żelaznej kurtyny.

Autorka przytacza kilka przykładów zderzenia się amerykańskich pisarzy fantastyki z realiami schyłkowego PRL, takimi jak zaskakujący dla nich brak możliwości skorzystania z karty kredytowej. Warto dodać, że wielu członków tego środowiska, takich jak między innymi Andrzej Sapkowski i Rafał A. Ziemkiewicz, stało się ważnymi postaciami polskiej kultury po 1989 r. Moment upadku komunizmu rozwiązał również wiele bolączek, z którymi zmagało się to środowisko, takimi jak brak książek czy dostęp do filmów. Te problemy rozwiązał wolny rynek i możliwy dzięki niemu rozwój prywatnych wydawnictw i wypożyczalni wideo.

Przy przy odrobinie szczęścia można znaleźć tę książkę w ofercie niektórych księgarni internetowych.

W 2017 roku ukazała się Zimowa Szkoła Historii Najnowszej 2016, t.5 pod redakcją Michała Przeperskiego i Łukasza Kamińskiego, w której znalazł się liczący 10 stron artykuł Oli zatytułowany Biznes fantastyczny. Działalność wydawnicza ruchu miłośników fantastyki w PRL, dzięki któremu możemy dowiedzieć się, że fandom żył nie tylko Fantastyką, ale ukazywały się również inne czasopisma. Pointa artykułu, pomimo tego, że dotyczy czasów sprzed trzech dekad, jest aktualnie niezwykle aktualna. Całą publikację można pobrać TUTAJ.

We wrześniu 2020 roku IPN udostępnił opracowanie Studia z historii najnowszej Polski, t. 2, pod redakcją Rafała Łatki i Michała Przeperskiego, w którym znalazł się kilkunastostronicowy artykuł Oli Planszówki, paragrafówki, erpegi. Przyczynek do historii gier fabularnych w Polsce 1984–1990 o początkach erpegów w Polsce, które wyewoluowały z planszówek i paragrafówek i co ciekawe nie zostały przywitane z otwartymi ramionami przez „starą gwardię”. Publikację można pobrać bezpłatnie ze strony IPN.

W grudniu 2021 roku ukazał się pięćdziesiąty trzeci tom Dziejów Najnowszych wydawanych przez UMK w Toruniu, w którym pojawił się artykuł Oli Kongres futurologiczny. Eurocon 1976 w Poznaniu, który ukazał przebieg i znaczenie III Europejskiego Kongresu Science Fiction (Euroconu), powody zorganizowania międzynarodowego zjazdu twórców i miłośników fantastyki w kraju komunistycznym i działania podjęte przez SB w związku z przyjazdem zagranicznych gości. Jego zarys wcześniej pojawił się wcześniej na Polterblogu.

Jeśli ktoś ceni wyżej słuchanie nad czytanie to może zainteresować go, że w październiku 2021 roku Ola wzięła udział w prawie dwugodzinnym w podcaście ekipy Dobre Rzuty, podczas którego opowiadała o grach fabularnych w Polsce w latach 80-tych.