Autor: Michał 'von Trupka' Gola
Fabuła pierwszego z utworów – Smaku apokalipsy Adama Przechrzty – jest raczej płytka i prosta: w typowym świecie po atomowej zagładzie były bibliotekarz, któremu towarzyszy grupa seksownych maszyn do zabijania, próbuje wprowadzić nieco porządku. Nie ma tu wielu rozterek i głębokich przemyśleń, pojawiają się za to wciągająca akcja, rzadkie błyski ironicznego humoru i (całkowicie zbędny) wątek fantastyczny. Całość tworzy dość przyjemne czytadło bez wielkich aspiracji, po które można z przyjemnością sięgnąć po meczącym dniu.
Noc szarańczy Jewgienija Olejniczaka miała chyba w zamierzeniu zawierać w sobie nieco głębszy przekaz. Niestety, ta opowieść o dogorywającej XIX-wiecznej Francji w świecie po zderzeniu z asteroidą jest typowym przykładem "przefajnowania" – autor zaczął kilka obiecujących wątków, by wszystkie urwać w połowie. Tym samym cały potencjał intrygującej scenerii i przyzwoicie zarysowanych postaci został niestety zmarnowany, gdyż samo zakończenie jest drętwe, naciągane i zupełnie bez polotu. Początkowo występujące przy czytaniu wypieki szybko więc znikają, zastąpione przez nudę. Moim zdaniem jest to najbardziej rozczarowujące opowiadanie w antologii.
Akcja Wyspy Joanny Skalskiej osadzona jest na ostatnim skrawku suchego lądu w świecie po Zalaniu. W przeciwieństwie jednak do poprzednich pozycji, życie ocalałych funkcjonuje niemal tak jak przed kataklizmem. Skutki apokalipsy są tu marginalizowane, a na czoło wysuwają się relacje głównego bohatera z innymi postaciami i jego poczucie wyobcowania (po latach spędzonych wśród Wyspiarzy nie odnajduje się on na ojczystym Wybrzeżu), a także proces podziału Wyspy na dwa państwa, oglądany oczami zwykłego człowieka. Do tego dodać należy nostalgiczny akcent w postaci kokli – mięczaków przywołujących halucynacje dawnego świata. Całość tworzy spokojną, stonowaną opowieść, bardziej o uczuciach niż o zdarzeniach, bardzo sprawnie napisaną i przyjemną w odbiorze.
Ostatnie z opowiadań postapokaliptycznych to Więcej niż słowa Piotra Rogoży. O czym traktuje? Ciężko powiedzieć. Wybitnie pretekstowa fabuła opowiada o kapeli rockowej grającej w świecie, z którego większość ludzkości została zabrana przez wyższy byt na Sąd Ostateczny, nieliczni pozostali zaś egzystują w poczuciu bezcelowości. Ciężko mówić o akcji, gdyż zdarzeń jako takich jest bardzo niewiele, dominują przemyślenia etyczne i filozoficzne, a rozmowy zdecydowanie przeważają nad opisami. Autorowi udało się przy tym uniknąć poważniejszych błędów, a jego dzieło czyta się dość przyjemnie, choć niekoniecznie lekko. Polecam je raczej miłośnikom chwili refleksji niż efektów specjalnych.
Motyw zagłady pojawia się także w Najpiękniejszej historii wszystkich czasów Roberta Wegnera, militarnym SF w małej skali. W Warszawie, którą otoczyły z jednej strony wojska amerykańskie, a z drugiej rosyjskie, grupa młodzieży tworzy zgraną społeczność. W pewnym momencie przyłączają się do niej rosyjski dezerter i uwolniona przez niego dziewczyna, co powoduje szereg dramatycznych zdarzeń. W opowiadaniu mocno czuć klimat mitów arturiańskich (nie bez przyczyny zresztą), co nie wszystkim musi się podobać, choć moim zdaniem jest to jedyny w tej antologii przypadek, w którym mieszanie konwencji raczej pomaga niż szkodzi. Dynamicznie tocząca się akcja i interesująca, acz niestety nieco przewidywalna fabuła potrafią porwać czytelnika, udało się również nie przesadzić z liczbą wątków – całość tworzy może niezbyt głęboką, ale zdecydowanie przyjemną lekturę.
Wśród pozostałych tekstów znajdziemy również dwie space opery: Harpunników Andrzeja Miszczaka i Oko cyklonu Pawła Majki. Pierwsza z nich opowiada o misji wysłannika Watykanu, który wyrusza w odległy zakątek galaktyki, by zbadać nowo powstały kult maryjny, w roli madonny obsadzający przedstawicielkę obcej, insektoidalnej rasy. Niestety, jest to praca nieco nierówna – fragmenty interesujące przeplatają się z nużącymi i przeciągniętymi na siłę, a im bliżej końca, tym bardziej te ostatnie zaczynają dominować. Jeżeli ktoś lubi klimat nieco staroświeckiego SF, opowiadanie powinno mu się spodobać. W przeciwnym wypadku można je sobie odpuścić.
Akcja drugiego ze wspomnianych opowiadań przenosi nas w przyszłość, by następnie dość gwałtownie rzucać czytelnikiem w czasie. Tekst opowiada o wszechświecie, w którym ludzkość opanowała technologię pozwalającą cofać się do wcześniejszych okresów historii i tworzyć światy równoległe, wykorzystywane jako laboratoria i fabryki zbrojeniowe. Naukowcy wykryli jednak anomalie w rozkładzie energii we Wszechświecie wywołane tym procederem. Dwie ekipy badawcze ścigają się o to, która pierwsza wyjaśni tę zagadkę. Fabuła jednak sobie, a opowieść sobie – pan Majka nafaszerował swoje opowiadanie taką liczbą pomysłów i wątków, że wyraźnie rozłazi się ono w szwach. Początkowa historia szybko zostaje zastąpiona wątkiem dotyczącym sztucznej ewolucji człowieka, a ten z kolei jeszcze innym, nijak nieprzystającym do reszty. Gdyby podzielić ten tekst na trzy inne, każdy mógłby być bardzo dobry – w połączeniu dają jednak ciężkostrawną papkę. A szkoda, gdyż początek był nadzwyczaj obiecujący, a i niektóre późniejsze fragmenty mocno działały na wyobraźnię.
Do tego należy doliczyć trzy opowiadania w konwencji, jak twierdzą sami twórcy, parahorroru, co, jak rozumiem, należy interpretować jako horror, który nie straszy. I bardzo słusznie, gdyż w żadnym z tych tekstów klimat grozy nie jest szczególnie gęsty, a w jednym przypadku ciężko w ogóle go zauważyć. Mowa tu o Przenicowaniu Tomka Kiliana, opowieści o metamorfozie. Akcja obraca się tu wokół zmiany płci przez głównego bohatera, zaś gdzieś w tle przewija się grupa osób eksperymentujących z możliwościami modyfikowania ludzkiego ciała. Całość jest przy tym mocno rozwodniona pustosłowiem i w zasadzie niezbyt przypomina logiczny ciąg zdarzeń. Jest to jedyne opowiadanie w zbiorze, przez które przebrnąłem zupełnie bez przyjemności, z obowiązku. Jeżeli ktoś lubi literaturę naszpikowaną raczej opisami uczuć niż zdarzeń, to nietypowy temat może przyciągnąć go do lektury; w innym przypadku ciężko znaleźć pozytywne strony tego tekstu.
Płonąc od środka Cezarego Zbierzchowskiego idzie niestety nieco podobnym szlakiem – tu również wiele akapitów nie niesie ze sobą żadnej informacji, a jedynie kwiecisty i rozbudowany opis odczuć bohaterów. Niemniej jednak to opowiadanie o nietypowym psychiatrze i jego nie mniej niezwykłym pacjencie robi zdecydowanie lepsze wrażenie – może to kwestia doboru właściwszych proporcji miedzy światem wewnętrznym a zewnętrznym, może kwestia sprawniejszej narracji, a może po prostu bardziej nośny w mojej opinii temat, tak czy inaczej tekst czyta się zdecydowanie przyjemniej.
Największe wrażenie z całej trójki robi jednak opowiadanie Jakuba Małeckiego, Każdy umiera za siebie. Opowiada ono o ostatnich chwilach grupy marynarzy z Kurska, uwięzionych w przedziale z wolna wypełniającym się wodą, ich osobistych lękach, wspomnieniach i zachowaniu w sytuacji ekstremalnej. I choć potencjał fabuły nie został w pełni wykorzystany, a postacie, mimo że ciekawe, są mocno jednowymiarowe, to jednak autorowi bardzo dobrze udało się zbudować napięcie. Zdołał również bardziej zagęścić klimat, niż uczynili to autorzy pozostałych dwu parahorrorów, a przy tym uniknął charakterystycznych dla nich dłużyzn i pułapki przesadzonych opisów.
Ostatni tekst w zbiorze stanowi swoisty rodzynek w tym fantastyczno-naukowym cieście. Rzyg Dawida Juraszka jest bowiem jedynym w zbiorze opowiadaniem w konwencji fantasy, a przy tym jednym z najbardziej godnych polecenia. Jego główny bohater jest przedstawicielem prawa w Grodzie, w którym wina człowieka jest prosta do rozpoznania – Czterolicy zsyła bowiem na zbrodniarzy swe znaki, takie jak czyraki czy tytułowy rzyg. Kiedy jednak żona protagonisty zdradza oznaki popełnienia zbrodni, a on sam ma być wraz z nią zesłany do Podgrodzia, zaczyna wątpić w słuszność systemu i podejmuje próbę ucieczki. Akcja toczy się tu wartko, a przy tym ukazuje ciekawą konstrukcję bohatera – rozdartego miedzy dawnymi przekonaniami a faktami objawiającymi mu się w nowej sytuacji – i stawia ważne pytania o charakter winy. Jest to jeden z moich faworytów do tytułu najlepszego tekstu w zbiorze.
Poza opowiadaniami w antologii możemy znaleźć również krótki wstęp autorstwa Michała Cetnarowskiego oraz dodaną zamiast posłowia dyskusję Macieja Guzka, Rafała Kosika i Łukasza Orbitowskiego na różne tematy, z których najważniejsze to chyba ocena poszczególnych prac, debiut pisarski i podział współczesnej fantastyki na rozrywkową i poważną. Ogólnie biorąc, rzecz jest warta przeczytania, jeżeli kogoś interesuje teoria literatury, dla przeciętnego czytelnika nie stanowi jednak większej atrakcji.
Czy twórcom udało się zrealizować zamiar i oddać w jednym tomie kształt polskiej fantastyki z roku 2008? To każdy będzie musiał ocenić sam. Na pewno udało im się stworzyć pozycję zawierającą kilka interesujących tekstów, a i pozostałe w większości są warte uwagi. Jeżeli macie ochotę zapoznać się z twórczością młodych polskich twórców i nie będzie wam przeszkadzał miszmasz tematyczny i jakościowy, Nowe idzie to pozycja, z którą warto się zapoznać.
