Królowa

Pierwsza część powieści, Bitwa trzech królów, w pewnym sensie jest częścią poprzedniego tomu, stanowi bowiem kulminację wątków rozpoczętych w Hardej. Po szeregu intryg dochodzi do finalnego starcia między oddanym chrystianizacyjnej pasji Olavem z Norwegii a wytrawnym politykiem Svenem z Danii. Ich podsycany przez Świętosławę konflikt jest dla autorki pretekstem do skupienia się na ludzkim wymiarze tych "gier o tron", w czym pomaga też dobra kreacja postaci. Cherezińska pochyla się nad jednym z motywów przewodnich dylogii: rozdźwiękiem między osobistymi pragnieniami a rozsądkiem i powinnościami członków dynastii panujących. Druga część, Korona cierniowa, początkowo zwalnia tempo, fabuła osnuta jest bowiem wokół konsekwencji wcześniejszych czynów bohaterów i ich wyborów. Oglądamy Świętosławę jako królową wygnaną, a także jej brata, Bolesława Chrobrego, który rozpoczyna wieloletnie zbrojne zapasy z królem (a potem cesarzem) Niemiec, Henrykiem II. W wątku Bolesława ważny będzie też ciekawie scharakteryzowany jego pierworodny, Bezprym. Z kolei w części zatytułowanej Czwarte królestwo istotną postacią staje się syn Svena i Świętosławy, Knut, nazwany przez potomnych Wielkim - król wikińskiej Anglii. Epilog jest daleko idącym rozwinięciem pomysłu zawartego w Koronie śniegu i krwi, czyli "nawy królów", gdzie udają się po śmierci władcy. To jedno z nielicznych miejsc w powieści, poza zaczerpniętymi z sag opisami chrystianizacji północnej Norwegii, w którym występują elementy fantastyczne. Na szczęście autorka zrezygnowała z nadawania elementom nadprzyrodzonym jarmarcznego charakteru, jak jej się to niestety zdarzało w Hardej.

Trzeba też wspomnieć, że pierwsza część utworu rozgrywa się w latach 997-1000, a więc pokrywa się z Grą w kości, wydaną w 2010 powieścią Cherezińskiej o Bolesławie Chrobrym i okolicznościach zjazdu gnieźnieńskiego. Autorka nie chcąc dublować opisanych wcześniej wydarzeń, rzadko opuszcza Skandynawię, ale gdy już to robi, nie zachowuje konsekwencji wobec wcześniejszych własnych pomysłów, wobec czego te same wypadki opisane w Grze w kości i Królowej mają inny przebieg. Odmienne są okoliczności koronowania Bolesława diademem Ottona III, inaczej też przedstawiono otwarcie przez Ottona grobu Karola Wielkiego. Coś takiego może zirytować niektórych czytelników.

Powieść jest napisana dobrze, choć znajdzie się kilka błędów i literówek. Język jest, jak to u Cherezińskiej zazwyczaj bywa, żywy, na wskroś współczesny i potoczny, ale tym razem nie natrafiłem na denerwujące mnie kolokwializmy, autorka lepiej też poradziła sobie z wpleceniem elementów humorystycznych. Jednak tego, że skaldowie "składają rymy" nie mogę jej wybaczyć. Na szczęście podane w książce próby skaldycznej poezji rymów nie zawierają. Harda, pierwsza część dylogii, była w wielu miejscach historycznym romansem, co niekoniecznie mnie satysfakcjonowało – tutaj miłosne rozterki bohaterów należą do fabularnej przeszłości i nawet jeśli determinują ich działania, nie są już okraszane naiwnymi metaforami i banalnymi refleksjami. Powieść wydaje się też bardziej stonowana od swej poprzedniczki. Mniejsze są dawki patosu (może poza euforycznym epilogiem), nie tak natrętna gra "narodowymi" symbolami. Wiele scen budzi emocje, ale w sposób naturalny. Niestety trochę mniej znajdziemy tych szczególnych, często nastrojowych i zapadających w pamięć pojedynków prowadzonych na siłę woli i charyzmę. Nie jest to jednak wina autorki, lecz specyfiki opowiadanych tym tomie wydarzeń.

Mamy więc do czynienia z dobrą powieścią rozrywkową, gdzie tkanka historyczna została umiejętnie ożywiona fikcją, a bohaterowie podręczników zyskują barwne rysy. Nawet gdy autorka stosuje fabularne wypełniacze, sięga np. do intrygujących znalezisk w Bodzi czy Kałdusie, zręcznie wplatając w narrację interpretacje archeologiczne. Stara się zaadaptować kontrowersyjne koncepcje początków państwa polskiego skandynawską czy wielkomorawską. Cherezińska nadal jest wyczulona na sprawy płci, walcząc o miejsce kobiet w zdominowanej przez mężczyzn historii. Na końcu mamy posłowie, gdzie pisarka wyczerpująco wyjaśnia swój tok myślenia, sugerując też odpowiednie pozycje bibliograficzne. Książkę czyta się bardzo szybko, wciąga bowiem tak, że od niektórych fragmentów trudno się oderwać, a lektura daje sporo satysfakcji. Dylogia Harda Królowa jest chyba najciekawszym i najlepszym z dotychczasowych osiągnięć autorki.