Kamienne niebo

Pod kątem fabularnym powieść składa się z opisów podróży obu kobiet oraz solidnej dawki retrospekcji odzierających świat powieści z wielu sekretów i nakreślających początek konfliktu z Ojcem Ziemią. Pomagają one wreszcie osadzić toczoną od mileniów walkę w kontekście. Każda z protagonistek mierzy się z pozoru dość różnymi, ale jednak podobnymi w swej naturze wyzwaniami – piątą porą roku, relacją ze stróżami/zjadaczami kamieni, próbą zrozumienia zachodzących w nich samych przemian i natury górotwórstwa oraz wydarzeń, w których przyszło im brać udział.

Po chwilowej sielance Wrót obelisków, gdzie główne bohaterki choć przez chwilę znalazły spokój i akceptację, w Kamiennym niebie na pierwszy plan powraca katastroficzny opis świata już w trakcie zagłady. O ile jednak w poprzednich tomach relacja i konflikt między ludźmi a ich planetą mogła być odbierana metaforycznie jako przekazywana ustnie i zniekształcona przez wieki opowieść o kataklizmie czy wojnie dawnej cywilizacji, tak w finale prowadzonej opowieści Jemisin porzuca niedomówienia i w bardzo dosłowny sposób przedstawia zmagań między ludźmi, stróżami, zjadaczami kamienia, górotworami i Ojcem Ziemią. Choć cykl traci przez to potencjalny wymiar alegoryczny (znika symbolika, postacie i wydarzenia z legend należą do porządku historycznego świata), to jeszcze mocniej przebrzmiewa w nim dość proste przesłanie ekologiczne – próba nadmiernej eksploatacji zasobów prowadzi do katastrofy, planeta będzie się bronić.

Nie rozczarowuje za to pod żadnym względem finał i spotkanie Nassun oraz Essun. W czasie rozłąki obie zostały niemal wykute na nowo przez doświadczenia – jedna straciła dziecięcą niewinność nie do końca potrafiąc się pozbyć niedojrzałej percepcji świata, druga chce zakończyć kolejny w jej życiu cykl zniszczenia i rozpadu, choć sama już prawdopodobnie zbliża się do śmierci. Ich spotkanie, kulminacja lęków oraz pragnień, to jak budujące się między nimi napięcie skupia w sobie ich tak odmienne przeżycia i owocuje nowym porządkiem świata stanowi godne zwieńczenie cyklu.

Jednocześnie fakt wyjaśnienia wszystkich tajemnic oraz to, że Jemisin łopatologicznie tłumaczy woje zamysły, czynią Kamienne niebo powieścią dość oczywistą. To, co w pewnym stopniu stanowiło o sile poprzednich tomów – nie do końca zrozumiały świat, piąte pory roku, niewyjaśnione moce gorótworów i stróżów – tutaj znika. Ocena takiego rozwiązania nie jest jednoznaczna: niektóre sekrety okazują się trywialne, inne z podanych odpowiedzi mogą wydawać się niedorzeczne czy nieprzekonujące. Każdy z czytelników sam musi określić, czy autorka go pod tym względem przekonała. Natomiast faktem jest, że przez to świat wykreowany przez Jemisin dołącza do grona raczej typowych uniwersów postapo, gdzie katastrofa została wywołana przez ludzką chciwość, cywilizacja znacząco cofnęła się w rozwoju, a ludzkość nie rozumie wiele ze świata wokół i znajduje się na krawędzi zagłady.

Choć w ten sposób poprzednie tomy wydają się tracić nieco ze swojej intrygującej aury, a cały cykl nie wypada już tak nowatorsko, to nie sposób nie przyznać, że Pęknięta Ziemia jest warta uwagi. Jemisin zabiera czytelników w fascynujący i brutalny świat pełen wyrazistych postaci. To nie jest trylogia wolna od wad, a pewne wybory fabularne mogą dziwić, ale to na pewno jedne z najlepszych powieści fantastycznych ostatnich lat.