Extensa - Jacek Dukaj

To zaczyna się niepostrzeżenie, przeważnie od porażenia banałem. Któregoś dnia - ile wtedy masz lat? kilkanaście? - zdajesz sobie sprawę, że nigdy już nie będziesz młody. Nie przeżyjesz po raz drugi ani godziny, ani minuty z tego czasu. (...) Przegrywasz z każdym dniem. Niby wszyscy dobrze o tym wiemy - ale ty nagle pojmujesz ostatnie konsekwencje, asymilujesz tę nieuchronność do samego rdzenia swej duszy, i nogi się pod tobą uginają, kręci ci się w głowie, siadasz na ziemi, przerażony, zrozpaczony, serce bije mocno, powoli. Liczysz, raz-dwa, trzy-cztery, pięć-sześć, to są kroki śmierci, tak się skrada, tak odmierza, zegar atomowy wszechświata, metronom rozpadu połowicznego, klepsydra entropii. Żeby się wydobyć, trzeba rzeczy małych: smaku świeżego jabłka, zapachu nocy, śmiechu twej małej siostry... Wstaniesz, w końcu wstaniesz, wszyscy wstajemy. Za tobą, na ziemi, cień-pokurcz: zwłoki dziecka.

Extensa, krótka powieść autorstwa Jacka Dukaja, została wydana w 2002 roku. Na tle innych książek tego pisarza, z pewnością wyróżnia się rozmiarem – zaledwie 164 strony. Ten fakt mógłby zniechęcać do jej kupna (za 25 zł chciałoby się nabyć pozycję choć trochę grubszą), gdyby nie nazwisko i prestiż autora. Jacek Dukaj jest chyba jedynym współczesnym pisarzem, którego kunszt porównuje się do takich legend polskiego science – fiction jak Stanisław Lem czy Janusz Zajdel.

Extensa to chyba najmniej popularna książka tego pisarza, choć z pewnością można uznać, że to jedna z "łatwiejszych" pozycji Dukaja. Choć nie jest lekturą tak trudną jak Perfekcyjna niedoskonałość czy Czarne oceany, to wymaga od czytelnika skupienia podczas lektury oraz pewnej wiedzy z zakresu astrofizyki.

Akcja toczy się na Ziemi, w Zielonym Kraju, i jej początek wcale nie zapowiada tragicznej sytuacji, jaką zastajemy w tym miejscu. Bezimienny narrator prowadzi pozornie szczęśliwe życie, zajmując się - wraz z rodziną - hodowlą koni. Szybko okazuje się jednak, że ta otoczka jest jedynie iluzją – Zielonym Krajem. Tak jak całym Wszechświatem, i tutaj rządzą przedstawiciele wyższej cywilizacji wyjątkowo zaawansowanej technologicznie. Przestrzeń wykreowana przez Dukaja jest bardzo enigmatyczna. O historii Zielonego Kraju niewiele wiadomo, a czytelnik dowiaduje się jedynie, że padł on kiedyś ofiarą wyjątkowej, bliżej nieokreślonej katastrofy.

Zielony Kraj jest na krawędzi upadku – tajemniczy Obcy, prowadzący na planecie jakieś dziwne badania, powodują ciągłe zalewanie jej obszarów. Samych zaś Ziemian traktują tak, jak ludzie traktują mrówki. Wzajemny kontakt obu cywilizacji zmierza więc do tego, że ta słabsza zostaje bezwzględnie zniszczona. Nadciągającą katastrofę wyczuwa się na każdej karcie tego niezwykłego utworu.

Podstawą potęgi obcych jest Extensa, której teoretyczne podstawy opierają się na tzw. paradoksie Einsteina-Rosena-Podolskiego z 1935 roku. Głównym jego założeniem jest, że dwie cząsteczki elementarne oddziałują na siebie bez względu na to, jak duży panuje między nimi dystans, czyli nawet wtedy, kiedy są one oddalone od siebie o lata świetlne. U Dukaja taki wpływ na siebie mają tytułowa Extensa, ogromny ośrodek badawczy w układzie planetarnym Meduzy, oraz człowiek, którego korzyścią z tego niezwykłego związku jest nieśmiertelność.

Nie wszystko jest jednak tak piękne, jak na to wygląda. Bezimienny narrator wprowadza w czytelnika nie tylko w niezwykły świat astronomii, lecz przede wszystkim snuje rozważania na tematy egzystencjonalne: w króciutkiej Extensie poruszane są problemy ogólnoludzkich wyborów, refleksje na temat życia, śmierci, oraz przemijania.

Extensa napisana jest stylem oszczędnym, lecz znakomitym: błyskotliwe dialogi, trafne refleksje na temat ludzkiego życia oraz wspaniale przeprowadzona, spójna narracja – oto zaledwie kilka zalet tej książki. Jest to proza niezwykle wciągająca, którą należy jednak pochłaniać wolniej niż większość książek mocno przykuwających czytelniczą uwagę. Mamy tu doskonałe połączenie wątków naukowych, oryginalnej fabuły oraz egzystencjonalnych rozważań. Jak już jednak wspomniałam, jest to jedna z lżejszych - jeśli nie najlżejszych - pozycji w dorobku pisarza. Polecam jej lekturę każdemu: zarówno miłośnikom Dukaja, czytelnikom, którzy chcą zapoznać się z jego twórczością, jak i tym, którzy się do niego jeszcze nie przekonali. Zaloguj się, aby wyłączyć tę reklamę