Magia, bóstwa i intrygi

W przypadku Zapomnianych Krain jednym z najważniejszych efektów nowego podejścia były liczne zachęty do korzystania ze starszych oficjalnych materiałów, które mimo różnic czasowych wciąż miały być bardzo przydatne do rozszerzenia publikacji tworzonych z myślą o piątej edycji. Jednocześnie mogły one stanowić substytut nowego Opisu Świata. Dodatkową motywacją do korzystania ze starszych podręczników było otwarcie sklepu D&D Classics (dziś stanowiącego część Dungeons Master Guild), w którym po okazyjnych cenach można nabyć je w wersji elektronicznej.

Trzeba jednak uczciwie przyznać, że nie każdy dodatek czy przygoda do pierwszej lub drugiej edycji nadaje się do uzupełnienia kampanii prowadzonej w realiach edycji piątej. Z tego też względu w niniejszym tekście chciałem zaprezentować kilka pozycji, które w moim osobistym odczuciu najlepiej spełniają warunek ponadczasowości i mogą okazać się szczególnie interesujące dla fanów D&D 5E, pragnących poszerzyć swoją wiedzę na temat Zapomnianych Krain.

Na liście nie znalazły się przygody ani podręczniki czysto geograficzne, ponieważ są to kategorie dodatków na tyle bogate, że zasługują na omówienie w osobnych artykułach.

Ed Greenwood Presents Elminster's Forgotten Realms

Pierwsza pozycja na liście jest stosunkowo nowa, bo po raz pierwszy została wydana w październiku 2012 roku, i stanowi jeden z ostatnich produktów stworzonych w okresie istnienia 4. edycji Dungeons & Dragons.

Początkowo podręcznik był zapowiadany jako spojrzenie na oryginalną, niezmodyfikowaną przez lata procesu wydawniczego wizję Zapomnianych Krain stworzoną przez Eda Greenwooda. W praktyce okazał się jednak całkowicie pozbawionym mechaniki przewodnikiem po życiu codziennym mieszkańców Faerunu od jego najbardziej przyziemnych aspektów takich jak handel, kuchnia, moda czy prawo, po znacznie bardziej unikatowe tematy w rodzaju podejścia do magii czy sposobów praktykowania różnych religii. Ta zmiana koncepcji sprawiła, że podręcznik ma znacznie szersze zastosowanie i jest pozycją godną uwagi nie tylko dla osób zainteresowanych historią Dungeons & Dragons jako hobby.

Całość napisana została bardzo charakterystycznym, barwnym językiem, który sprawia, że nawet o wydawałoby się mało ciekawych zagadnieniach czyta się wyjątkowo przyjemnie. Jednocześnie stosunkowo duża świeżość tej pozycji sprawia, że można tu znaleźć elementy charakterystyczne dla obecnie obowiązującej wersji Zapomnianych Krain, a ilość nieaktualnego materiału jest minimalna.

Wszystkie te elementy sprawiają, że jest to podręcznik, który powinien znaleźć się na wysokim miejscu na liście zakupów fana dedekowej piątki.

Cloak & Dagger

O ile przedstawiona wcześniej pozycja stanowiła zwieńczenie linii wydawniczej D&D 4E,  o tyle Cloak & Dagger był jednym z ostatnich podręczników wydanych do drugiej edycji AD&D. Nie wpływa to jednak specjalnie na jego użyteczność nawet dzisiaj.

W dużym skrócie jest to dodatek poświęcony w całości różnego rodzaju mniej lub bardziej tajnym organizacjom działającym w Faerunie oraz ich intrygom. W kolejnych rozdziałach znaleźć można opisy Księżycowych Gwiazd, Harfiarzy, Czarnej Sieci, Kościoła Xvima, Rycerzy Tarczy, Towarzystwa Krakena i wielu innych grup wpływających na życie mieszkańców Zapomnianych Krain. Charakterystyki poszczególnych stowarzyszeń są bardzo rozbudowane i wręcz naszpikowane pomysłami na przygody obracające się wokół intryg i szeroko pojętych zakulisowych działań. Wiele z tych zahaczek bez większego problemu da się wykorzystać także w aktualnej wersji Zapomnianych Krain. Bardzo miłym dodatkiem jest również zamieszczony na samym końcu podręcznika opis Wrót Zachodu jako przykładowej lokacji idealnie nadającej się do umiejscowienia scenariuszy skupionych na intrygach.

Z dzisiejszej perspektywy podręcznik ma tak naprawdę tylko dwie wady. Pierwszą z nich jest pewna nieaktualność części opisów, ponieważ niektóre organizacje przez ponad sto lat przeszły ewolucję lub zmieniły profil swojej działalności. Drugą natomiast stosunkowo niewielka rynkowa dostępność tego podręcznika, ponieważ wciąż nie doczekał się on oficjalnej wersji elektronicznej. Mimo to jeżeli Wizardzi zdecydują się dodać go do oferty swojego internetowego sklepiku, warto się tym dodatkiem zainteresować.

Secrets of the Magister

Drugoedycyjny dodatek poświęcony Mistrzom Magii na pierwszy rzut oka nie jest pozycją specjalnie interesującą, ot kilka nowych zaklęć i magicznych przedmiotów plus długi katalog od dawna martwych Bohaterów Niezależnych.

W rzeczywistości okazuje się jednak, że to jeden z najlepszych podręczników omawiających magię w Faerunie. Ed Greenwood umieścił tu bardzo dużo informacji na temat Mystry, zasad funkcjonowania jej kleru i innych nietypowych sług oraz tego czym w praktyce jest szerzenie magii wśród mieszkańców Krain i dlaczego wieczny konflikt między kolejnymi Mistrzami Magii temu sprzyjał. Dodatkowo, podręcznik zawiera sporo smaczków związanych choćby z tworzeniem nowych zaklęć, sposobami na niszczenie artefaktów czy inteligentnymi magicznymi przedmiotami. Tradycyjnie już dla twórcy Zapomnianych Krain znaleźć tu można również masę gotowych pomysłów na przygody, związanych choćby z dziedzictwem pozostawionym przez Mistrzów Magii.

Wszystkie te elementy zebrane razem sprawiają, że jest to pozycja praktycznie obowiązkowa dla kogoś pragnącego pokazać na swoich sesjach czym różni się magia w Zapomnianych Krainach od tej praktykowanej w innych oficjalnych settingach Dungeons & Dragons.

Drow of the Underdark (1991)

Mroczne elfy to bez wątpienia jedne z najpopularniejszych istot, które można znaleźć w dedekowych bestiariuszach. Nic więc dziwnego, że na przestrzeni lat doczekały się całej serii podręczników im poświęconych.

Z perspektywy fana Zapomnianych Krain najciekawszy jest moim zdaniem dodatek wydany po raz pierwszy na początku lat dziewięćdziesiątych i poświęcony mrocznym elfom zamieszkującym faeruński Podmrok. Podobnie jak kilka innych pozycji na niniejszej liście, także ten jest autorstwa Eda Greenwooda i doskonale widać tutaj rękę twórcy Krain. Mimo relatywnie niewielkiej objętości bez trudno znaleźć można w nim całą masę interesujących informacji na temat religii, kultury, zwyczajów czy społeczeństwa drowów. Jednocześnie zawiera niewiele materiałów mechanicznych, co sprawia,  że ewentualnej konwersji dokonuje się właściwie w locie.

Przed zakupem warto jednak pamiętać, że podręcznik powstał na stosunkowo wczesnym etapie istnienia wydawniczej wersji Zapomnianych Krain, co sprawia, że nie ma tutaj pewnych elementów, które zostały wprowadzone dopiero w późniejszych latach (dobrym przykładem jest panteon składający się z zaledwie czterech bóstw).

Trzeba też podkreślić, że w czasach istnienia D&D 3.5 wyszedł drugi podręcznik o takiej samej nazwie, ale mimo większej liczby stron był on poświęcony domyślnej wersji drowów i zawierał znacznie większą ilość mechaniki, co powoduje, że jego przydatność z perspektywy fana piątoedycyjnych Zapomnianych Krain jest dużo bardziej ograniczona.

Dwarves Deep

O ile różnego rodzaju odmiany elfów doczekały się licznych publikacji na swój temat, o tyle druga z najbardziej klasycznych ras fantasy, czyli krasnoludy, była zazwyczaj traktowana po macoszemu, trafiając raczej do dodatków zbiorowych w rodzaju Ras Faerunu do trzeciej edycji D&D.

Od tej reguły zdarzają się jednak chlubne wyjątki i Dwarves Deep jest tego najlepszym przykładem. Ten wydany w roku 1990 podręcznik do dnia dzisiejszego stanowi najbardziej kompletne źródło na temat krasnoludów zamieszkujących Zapomniane Krainy. Znajdziemy tu mnóstwo informacji o głównych klanach, siedzibach, piśmie runicznym, społeczeństwie, relacjach z innymi rasami i podejściu do magii. Po raz pierwszy pojawiły się tutaj również krasnoludzkie bóstwa, które później na stałe trafiły do panteonu brodaczy.

Z dzisiejszej perspektywy podręcznik ma tak naprawdę tylko dwa istotne mankamenty. Pierwszym z nich jest stosunkowo niewielka objętość (zaledwie 64 strony), co przy ogromie materiału wymusiło w wielu miejscach dużą skrótowość. Drugi to natomiast pewna nieaktualność fragmentów poświęconych stosunkowi krasnoludów do magii. Podręcznik pisany był zanim trzecia edycja wprowadziła rewolucję i umożliwiła każdej rasie przynależność do każdej klasy i dlatego dzisiejszemu fanowi dedeków niektóre opisy mogą się wydawać nielogiczne.

Pages from the Mages i Prayers from the Faithful

Dwie bliźniaczo do siebie podobne pozycje, które poświęcone są odpowiednio unikatowym magicznym księgom oraz nietypowym kapłańskim modlitewnikom. W obu znalazło się też sporo niestandardowych i oryginalnych czarów dla magów i kleryków.

Na pierwszy rzut oka nie wydają się one specjalnie interesujące i można je uznać za kolejne dodatki z nowymi czarami, których było pełno w czasach drugiej i trzeciej edycji systemu. Po uważniejszej lekturze okazuje się jednak, że to nie zaklęcia są głównym daniem podręczników, ale ich fabularna otoczka. Praktycznie każda książka (czasem posiadająca bardzo zaskakującą formę) może służyć jako temat wątku pobocznego lub nawet pełnoprawnej przygody. Dodatkowo znalazło się tu sporo ciekawostek na temat faeruńskich religii, artykuł na temat tworzenia ksiąg zaklęć oraz przynajmniej kilku interesujących Bohaterów Niezależnych.

Nawet same czary, choć często niezbalansowane i mechanicznie przestarzałe, mogą posłużyć jako inspiracja do tworzenia bardziej nietypowych i oryginalnych przejawów magii w piątej edycji.

Faiths & Avatars, Powers & Pantheons i Demihuman Deities

Na koniec zestawienia zostawiłem tzw. “boską trylogię”, czyli zestaw trzech podręczników poświęconych bóstwom Zapomnianych Krain, które mimo dwudziestu lat od swojej premiery wciąż zajmują czołowe miejsca w plebiscytach na najlepsze dodatki opatrzone logo Forgotten Realms.

W dużym skrócie podręczniki te opisują w praktycznie najdrobniejszych szczegółach niemal wszystkie bóstwa i religie wyznawane przez mieszkańców Faerunu i okolic. Znalazły się tu obszerne informacje na temat świąt, rang i strojów kapłańskich (z podziałem na domowe i te noszone podczas walki czy poszukiwania przygód), najważniejszych obrzędów i rytuałów oraz relacji z innymi kościołami. Przy większości bóstw umieszczono również opisy najważniejszych lub najciekawszych organizacji i zakonów powiązanych z danym bóstwem.

Wiele ze znajdujących się tu materiałów nie zostało już później nigdzie powtórzonych co sprawia, że to źródło jest bardziej atrakcyjne. W moim odczuciu jeżeli ktoś planuje na swoich sesjach bardzo mocno eksploatować panteony Krain, to podręczniki z tej boskiej miniserii są właściwie pozycją obowiązkową.

Słowo na koniec

Przedstawione wyżej podręczniki ogólne nie tworzą oczywiście zamkniętej listy. W prawie trzydziestoletniej wydawniczej historii Zapomnianych Krain można znaleźć również inne ogólne dodatki godne uwagi z perspektywy fana piątej edycji Dungeons & Dragons. Te opisane powyżej powinny być jednak najbardziej przydatne, bo zawarte w nich informacje zdezaktualizowały się tylko w niewielkim stopniu. Dobrym przykładem podręcznika, którym warto się zainteresować, ale który niekoniecznie dobrze zniósł próbę czasu, jest Code of Harpers, opisujący organizację Harfiarzy. Co prawda nawet dzisiaj jest to bardzo inspirująca lektura, ale zmiany, którym poddano organizację w czasach czwartej i piątej edycji, sprawiają, że proces konwersji będzie w tym wypadku znacznie bardziej pracochłonny.

W drugiej części cyklu przyjrzymy się natomiast podręcznikom geograficznym od mających w pewnych kręgach status kultowych Przewodników Vola po… po obszerne zestawy pudełkowe poświęcone poszczególnym regionom Faerunu.